Historia Muzeum nierozerwalnie związana jest z Wandą z Dmowskich Poznańską - żoną konsula generalnego II RP w Paryżu (1927-1934) oraz Londynie (1934-1939) - dr. Karola Poznańskiego. Losy Wandy Poznańskiej (od lat 70. mieszkającej w Montrealu) w niezwykły sposób splotły się z dziejami naszej Uczelni i miasta. Oto bowiem w 1997 roku, Pani Konsulowa wraz z córką Magdaleną postanowiły przekazać Wyższej Szkole Pedagogicznej (dziś: Uniwersytet Kazimierza Wielkiego) - archiwalia polskiej służby dyplomatycznej i rządu na uchodźstwie, pamiątki rodzinne, meble, rzeczy codziennego użytku, a także kolekcję obrazów, które niegdyś wypełniały dom Państwa Poznańskich.

Kim była Ta, której imieniem nazwano dąb w Alejach Ossolińskich? Już jako młoda kobieta - Wanda Poznańska - stenografistka parlamentu II RP, członkini wielu polskich delegacji na międzynarodowe konferencje - umiejętnie poruszała się po skomplikowanym świecie dyplomacji. Spotykała ludzi z pierwszych stron gazet, poznawała kuluary światowej polityki. Stenografowała słowa i decyzje, które wpłynęły na losy krajów oraz narodów. Dość wspomnieć, że to właśnie Jej przyszło spisywać zeznania Feliksa Niewiadomskiego - mordercy Prezydenta Gabriela Narutowicza!

 Wanda Poznańska żyła aż w trzech stuleciach. Urodziła się bowiem pod koniec XIX wieku (23 lipca 1898 r.), przeżyła aktywnie cały XX wiek i w znakomitej formie wkroczyła w XXI stulecie. Była prawdziwym świadkiem historii Polski, Europy, świata, świadkiem - wielkich konfliktów wojennych, dynamicznego postępu technicznego oraz przemian społeczno-kulturowych. Dama polskiej dyplomacji zmarła 3 czerwca 2003 r. w wieku 105 lat w Montrealu. Spoczęła na  bydgoskim cmentarzu Starofarnym. Kilka miesięcy później dotarła do Polski pierwsza część daru Rodziny Poznańskich, kolejna - w 2013 r.

W 1998 roku, na potrzeby przyszłego muzeum, Władze Miasta Bydgoszczy przekazały Uczelni, przepiękną willę mieszczącą się przy ul. R. Berwińskiego 4. Budynek zbudowany został ok. 1910 r. przez przedsiębiorcę budowlanego Franza Muhme jako biuro hurtowni wyrobów żelaznych wrocławskiej spółki Zjednoczone Huty Królewska i Laura. W okresie międzywojennym i później obiekt nadal pełnił funkcje administracyjne, przechodząc w zarząd kolejnych właścicieli. Od lat 90. XX w. willa stała pusta, czekając na  nowego gospodarza i przeznaczenie. Nadeszła wiosna 1998 r., przy ul. R. Berwińskiego 4 rozpoczęły się prace renowacyjne i adaptacyjne. Pod koniec czerwca 1998 r. zainaugurowano działalność Muzeum jako jednostki uczelnianej, rok później nastąpiło uroczyste otwarcie siedziby Muzeum. Ówczesny Minister Spraw Zagranicznych - prof. Bronisław Geremek, specjalną notą poinformował wszystkie polskie konsulaty i ambasady o powstaniu Instytucji.

Kolejne lata przyniosły stały napływ nowych eksponatów i archiwaliów, przekazywanych przez darczyńców z różnych części świata. Do muzeum trafiają pamiątki osobiste polskich dyplomatów, źródła do dziejów Rządu RP na Uchodźstwie, a także materiały obrazujące życie i działalność emigracji po 1945 r. Członkom Stowarzyszenia Weteranów Polskich w Ameryce zawdzięczamy galerię uniformów nawiązujących swym krojem i barwą do mundurów Błękitnej Armii Hallera oraz kolekcję bateldresów z okresu 1943-1947. Od 2014 r. możemy pochwalić się unikatową kabiną ciszy, którą przekazało do Muzeum Ministerstwo Spraw Zagranicznych. Niezwykła różnorodność zbiorów pozwala na nowo odkrywać i poznawać świat dyplomacji. Pamiątki przesłane przez Rodaków, tu - w uniwersyteckim Muzeum - stają się symbolem budowania życia na emigracji, życia przesiąkniętego tęsknotą za ukochaną Ojczyzną.

Opracowała: dr Aleksandra S. Jankowska