I. Artykuły / The Articles

Halina Bartwicka: Gatunki mowy a język kobiet (na przykładzie języka rosyjskiego)

Autorka artykułu omawia cechy rosyjskiego języka kobiecego na przykładzie trzech prostych gatunków mowy, takich jak: komplement, prośba, wymówka, oraz dwóch gatunków złożonych: rozmowy i kłótni. Przedstawione cechy języka kobiecego na przykładzie wybranych gatunków mowy należy traktować nie jak niezachwiane zasady, lecz raczej jako tendencje do używania określonych form i zwrotów. Język kobiet uznaje się za bardzo emocjonalny, zatem cechuje go rozbudowana sfera słownictwa ekspresywnego, ocenie wyraźnie towarzyszy czynnik subiektywny, co związane jest z psychologicznym portretem kobiety.

The feminine style of speech is most clearly seen in everyday private, social, and family contacts. One of the methods of the presentation of the feminine language features is the analysis of the way this language functions in the chosen colloquial speech genres. The article discusses women's linguistic behaviour reflected in three sim-ple speech genres: compliment, request, excuse, and two complex ones: talk and quarrel, in connection with the choice of an appropriate strategy and tactics of linguistic activity.

Anna Bączkowska: Conceptual universals and linguistic relativity: the perception and conception of space by infants and the acquisition of in and on by children across languages

Celem niniejszego artykułu jest pokazanie, w jaki sposób pojęciowe uniwersalia i lingwistyczna teoria względności decydują o nabyciu i używaniu języka ojczystego. Aby zilustrować koncepcję akwizycji języka, pierwsza część tego artykułu poświęcona jest krótkiemu opisowi sekwencji rozwojowych w postrzeganiu przestrzeni przez niemowlęta. Podczas gdy część ta dotyczy w dużej mierze uniwersaliów językowych, druga część artykułu przedstawia relatywność językową, koncentrując się na różnicach międzyjęzykowych w percepcji przestrzeni zakodowanej przez wybrane przyimki przestrzeni. Artykuł jest poświęcony możliwym konsekwencjom analizy międzyjęzykowej przydatnym dla tłumaczenia polsko-angielskiego, a w szczególności problemom z równoważnością przyimków angielskich in i on oraz polskim przyimkom w i na, co stanowi rdzeń ostatniej jego części.

The aim of the present paper is to discuss how conceptual universals and linguistic relativity determine the acquisition and use of the mother tongue. To illustrate the concept of language acquisition, the first part of this article is devoted to a brief description of developmental sequences in space perception by infants. While this part is concerned largely with language universals, the second part of the discussion demonstrates linguistic relativity by focusing on cross-linguistic differences in space perception encoded by selected prepositions of space. The material examined is based on research into language used by children. The paper rounds off with a brief section on possible implications of the cross-linguistic analysis for Polish-English translation, and in particular, problems with equivalence of the English prepositions in and on and the Polish prepositions w and na constitute the core of the last section.

Iwona Benenowska: Orzeczenia syntetyczne jako wykładniki predykatów odbijania światła

Tekst poświęcony jest orzeczeniom syntetycznym, które są wykładnikami predykatów zjawiska odbijania światła i konstytuują elementarne struktury zdaniowe (ESZ, Otfinowski 1982) jednoargumentowe z argumentem przedmiotowym. Wyrażenia językowe nazywające zjawiska świetlne można badać z dwóch perspektyw: emisji światła bez rozróżnienia na światło wytworzone lub odbite (Dyszak) i z wydzieleniem wśród nich odpowiednio osobnych grup (Jędrzejko). Autorka artykułu przyjmuje tę drugą perspektywę. Spośród wyłonionych przez Dyszaka (1999) orzeczeń stanowiących językowe wyrażenia zjawisk emisji światła po wprowadzeniu określonych założeń autorka ustaliła zbiór tylko kilkunastu potwierdzonych definicjami słownikowymi orzeczeń, które zostały uzupełnione odpowiednimi przykładami i omówione ze względu na strukturę i znaczenie.

The text is devoted to synthetic predicate – an index of light reflection predicate. The author refers to A. S. Dyszak’s work entitled Językowe wyrażenia zjawisk emisji światła, choosing from among the ones presented only these, which constitute elementary sentence structures single-argumented with subjective argument; it shows sentence structures, it provides them with examples and comments. Furthermore, it characterizes predi-cates in terms of the kind of a phenomen they represent and it describes the functions of arguments implied.

Edward Breza: Współczesne polskie imiona kontynuujące staropolskie dwuczłonowe imiona osobowe (ciąg alfabetyczny N – Ż). Część I (N – S)

Autor artykułu wynotował te spośród staropolskich imion dwuczłonowych, które notowane były w staropolszczyźnie. Objaśnił je, podał dni imienin i ocenił ich współczesną regularność i przydatność. Uwzględnił także genetyczne zdrobnienia od opracowanych imion, jeśli dziś funkcjonują one jako samodzielne imiona. Jest to pierwsza część artykułu (wnioski autor przedstawi w drugiej jego części, przewidzianej do druku w kolejnym tomie LB).

Almost 50 names have been worked out from the alphabetical sequnce N – S, not including the variants. In this study the author also took into consideration the names that are genetically hypocoristica, such as: Przemek, Radek, Radosz, Sędzisz, Skarbisz, Sławek, Słowj, Sławosz, Świętochna. The choice of names was decided on the basis of the Dictionary of the Names Contemporarily Used in Poland (Słownik imion współcześnie w Polsce używanych, SIW), published by K. Rymut in Kraków in 1995; historical certificates were taken from the Dic-tionary of the Old Poliszh Personal Names (Słownik staropolskich nazw osobowych, SSNO vol. I-VII), Wrocław 1965-1988. Names from the earlier part of alphabetical order was worked out in different studies (cf. footnote 5).

Marek Cieszkowski, Jolanta Mędelska: Czy germanizmy? (Na materiale Słownika błędów językowych Juliana Szweda)

Słownik Juliana Szweda, nauczyciela języka polskiego w Wilnie, wydany w 1931 r., jest bardzo ciekawą, lecz dziś już mało znaną pracą z zakresu poradnictwa językowego. Zapożyczenia z języków obcych nie zostały tam opatrzone kwalifikatorami etymologicznymi. Nie dysponując żadnymi wskazówkami Szweda, autorzy artykułu sami typowali spośród jednostek słownikowych zawartych w poszczególnych artykułach wyrazy podejrzane o niemieckie pochodzenie. W odniesieniu do niektórych jednostek wyekscerpowanych ze słowniczka Szweda i podejrzewanych o niemieckie pochodzenie udało się ustalić, że jednak nie wywodzą się one z niemieckiego źródła. Spośród omówionych jednostek słownikowych jedynie rzeczownik kwacz na pewno należy do zasobu słownikowego polszczyzny wileńskiej, spotyka się w niej też postaci podobne do naszej formy kastrol. Wyraz rajwach ma bardzo szeroką geografię, pozostałe jednostki pochodzą głównie z Małopolski i Śląska Cieszyńskiego.

The article analyses a few regionalisms recognized by some scholars as loan words from German. They are the nouns excerpted altogether with indubitable Germanisms (181 items) from the Mów poprawnie! (Speak correctly) handbook, recording only the Northern Borderlands regionalisms and called by his author, the Vilnius teacher, J. Szwed, A Dictionary of Language Errors (Vilnius 1931). One of the items presented in the article is a Chechism (cumel ‘baby’s dummy’), another one (szwajca ‘awl’) is probably a Slavic word. Other words are Gal-licisms, Italianisms, and Yiddishisms, transferred to regional Polish language by German medium.

Stanisław Cygan: Niektóre leksykalne środki stylistyczne odnoszące się do świata roślin w utworach Stefana Żeromskiego

Przedmiotem omówienia w artykule są trzy grupy wyrazów: dawne (archaiczne), dialektalne (ludowe) oraz synonimy (bliskoznaczniki) z kręgu tematycznego rośliny. Wyrazy archaiczne tworzą niewielką grupę słownictwa roślinnego. Z zasobu leksykalnego odpowiednich gwar pisarz korzystał, aby przybliżyć czytelnikowi obrazy ziemi kieleckiej i sandomierskiej, przyrody tatrzańskiej, roślinności nadmorskiej. Synonimika stanowiąca tworzywo tekstów literackich Stefana Żeromskiego jest jednym z przejawów bogactwa leksykalnego jego pisarstwa. Archaizmy, dialektyzmy i synonimy są elementami służącymi kreacji świata roślin, wykorzystywanymi jednak w mniejszym jednak stopniu niż metafory czy konstrukcje porównawcze, które Żeromski stosował po mistrzowsku.

The researches of the language of S. Żeromski’s fiction indicated, that a characteristic feature of his style is the richness of vocabulary. This is due to, amongst others, archaic words, dialect forms and synonyms. These lexical stylistic devices, referring to the world of plants, are the object of discussion in this article. They perform various functions in S. Żeromski’s fiction: they make references to the past, create local colour (seaside, mountain land-scape and rural natural realia). Synonyms are an important indicator of the writer’s ars poetica. All these lexical devices are significant elements which are used to create the world of plants in S. Żeromski’s texts.

Magdalena Czachorowska: Porównania w twórczości Stefana Żeromskiego oparte na nazwach topograficznych

Zabiegami stylizacyjnymi stosowanymi przez pisarza, które utrudniają to zadanie, są struktury na pograniczu porównania i metafory, tzw. apozycyjne struktury złożone oraz stosowanie porównania jako punktu wyjścia rozbudowanego obrazu metaforycznego. Szczególnie warte uwagi są porównania synestezyjne, kojarzące doznania różnych zmysłów w ramach jednej konstrukcji, charakterystyczne dla późniejszego okresu twórczości Żeromskiego. Celem artykułu jest pokazanie na tym tle tej grupy porównań, których jednym z komponentów jest określenie topograficzne, ale tylko i wyłącznie zawarte w pierwszym członie porównania lub występujące w obu częściach konstrukcji. Zbiór porównań z komponentem topograficznym nie należy do najliczniejszych, choć sam zabieg stylistyczny bardzo chętnie stosowany jest przez Stefana Żeromskiego na kartach jego twórczości.

The topic of the article are comparisons based on topographic names in works of Stefan Żeromski. Analysis is presented with a background of all adequate stylistic means described in work by Danuta Buttler. Although comparisons with a topographic name in the first part of language structure don’t seem to be numerous – it is this small group that lets us see the whole complexity of the issue – its multifunction, various applications, diversity and unconventional use.

Tamara Goncharova: Языковая статика и речевая динамика вторичной картины мира

Symbole języka i mowy powinny być porównywane jako zwykłe i sporadyczne lub, innymi słowy, stereotypowe koncepcje ewaluacyjne przeznaczone do wyrażania pewnej idei i te tworzone specjalnie, ad hoc, przekraczające granice normy. Wykazanie antynomii w standardach językowych i mowy jest prawdopodobnie oparte na asymetrii prawej i lewej półkuli mózgowej. Prawa półkula, jakby rozłącza się z konkretnymi realiami świata zewnętrznego, tworząc jakieś uśrednione pojęcie języka. Lewa półkula stara się reprezentować przedmioty obiektywnej rzeczywistości w całym ich wielobarwności. Różnica między standardami języka i mowy polega na różnym stopniu stereotypowości, umowności i banalności środków fikcyjnych oraz ich oryginalności i specyficzności w odniesieniu do sytuacji. Chociaż nie ma między nimi wyraźnej granicy.

Language and speech symbols should be compared as usual and occasional or, in other words, stereotypical evaluative conceptions meant for expressing a certain idea and those created specially, ad hoc, exceeding the bounds of the standard. Display of antinomy in language and speech standards is likely to be based on the asymmetry of the right and left cerebral hemispheres. The right hemisphere as if disconnects with concrete realia of the outer world creating some averaged language notion. Where as the left hemisphere tries to represent items of the objective reality in all their multicolour. The difference between language and speech standards lies in the different degree of stereotype, conventionality and banality of the notional means and their originality and speci-ficity regarding the situation. Though there is no distinct border line between them.

Tamara Graczykowska: Rusycyzmy i sowietyzmy we Wspomnieniach Wandy Wasilewskiej

Opis polszczyzny W. Wasilewskiej nie tylko umożliwi rozszerzenie wiedzy o jej języku osobniczym, ale też pozwoli włączyć się w nurt szerzej zakrojonych badań nad polszczyzną radziecką. W. Wasilewska doskonale znała język rosyjski, na stałe mieszkała w Związku Radzieckim od 1939 roku, toteż obecność rusycyzmów czy sowietyzmów w jej polszczyźnie nie wywołuje zdziwienia. Sowietyzmy są to specyficzne nowotwory językowe „nazywające nowe pojęcia, nowe terminy, nowe słowa, powstałe w czasie rewolucji proletariackiej, procesie budownictwa socjalistycznego w ZSRR, odpowiadające nowym, socjalistycznym stosunkom” (Sierocka 1963). Można przypuszczać, że w trakcie nagrań, w toku swobodnej rozmowy pisarka nie zastanawiała się nad przywołaniem ogólnopolskich ekwiwalentów leksemów rosyjskich (bądź ich nie znała), lecz posługiwała się tymi wyrazami, których przywykła używać na co dzień. Charakterystyczną cechą języka W. Wasilewskiej, a jednocześnie polszczyzny radzieckiej w ogóle, było wyraźne nadużywanie skrótowców.

This article presents the Russicisms and the Soviet origin in the Polish language of Wanda Wasilewska. These lexems were excerpted from Wasilewska’s The memories published in Warsaw in 1968. The author listed 43 words and phrases. The Russian origin (26 units) forms the first group. 13 lexems from this group still function in Polish Soviet language of the Poles living in Russia after the second world war. The second group (17 units) is made up of The Soviet origin. This part of vocabulary contains first of all abbreviations, so characteristic of the Polish language used in Russia. 6 ones is still in common use in the speech of the Poles inhabiting Russia today.

Małgorzata Jaracz: Dominanty nazewnicze w toponimii miejskiej przedwojennnego Lwowa

Artykuł podejmuje problematykę toponimii miejskiej przedwojennego Lwowa. Przedmiotem oglądu jest całość materiału nazewniczego ze szczególnym wskazaniem na te typy nazw, które dominowały w analizowanym zbiorze. System nazewniczy Lwowa, podobnie jak innych miast polskich czy europejskich obejmował 2 główne typy nazw: I – nazwy utworzone od nazw własnych i II – nazwy utworzone od wyrazów pospolitych. Wskazane w artykule dominanty nazewnicze, odwołujące się do znakomitych patronów, nazw miejscowości i wydarzeń upamiętniających przeszłość i współczesność Lwowa, poświadczają i wzmacniają potrzebę kontynuowania tej szerokiej problematyki na różnych płaszczyznach, w tym także onimicznej.

The paper deals with the problem of the urban toponymy of the pre-war Lwow, basing on the Orienteering Street Guide by W. Horbay published in 1938. The subject matter of the description is 917 street names and 40 names of squares with the focus on dominant groups of names. In the examined material names derived from proper names (especially from those of commemorative type connected with personal names) prevail.

Joanna Joachimiak-Prażanowska: Słownictwo przestarzałe i archaiczne w słowniku rosyjsko-polskim S. Lewińskiej i T. Staraka

Polska część Słownika rosyjsko-polskiego, opracowanego przez S. Lewińską i T. Staraka, jest dobrym źródłem materiału językowego, choć może nie najobfitszym, do podjęcia wszechstronnych badań nad językiem polskim za południowo-wschodnią granicą. Język autorów nie jest wolny od pewnych naleciałości regionalnych. W artykule autorka przedstawia wydobyte ze słownika osobliwości leksykalne należące do starszej warstwy słownictwa ogólnopolskiego, czyli tzw. dyferencjalne regionalizmy archaiczne. Stosunkowo licznie występują wyrazy należące do starszej warstwy słownictwa ogólnopolskiego. Część słownictwa miała oparcie w językach wschodniosłowiańskich, zwłaszcza w rosyjskim. Fakt ten hamował na kresach proces wycofywania się tych wyrazów z obiegu.

This article presents outdated vocabulary functioning in the post-war Polish language in the South-East Border-land. The analysis covers peculiar lexis collected on the basis of the Russian-Polish dictionary published in 1981 in Lvov (by „Radianska Szkoła” based in Kiev). 93 peculiarities have been excerpted which belong to the older vocabulary of general Polish. The largest group are outdated words: 43 items (including 20 based on Russian). Next in the line are recessive elements (32 items). The least frequent in the group are archaisms (18 items).

Agnieszka Klawon: Motywy religijne – tabu czy katalizator ekspresji? O polskich i niemieckich reakcjach werbalnych na filmy „Pasja” i „Kod da Vinci” nie tylko z językoznawczego punktu widzenia

Jako jeden z aktualnych tematów tabu postrzegane są motywy religijne i wykorzystywanie ich dla potrzeb kultury masowej. W artykule podjęto próbę porównania środków ekspresji, pojawiających się w recenzjach filmowych (prasowych i internetowych), poświęconych dwóm kontrowersyjnym obrazom: Pasji Mela Gibsona i Kodowi da Vinci Rona Howarda. Ekspresja materializowała się przede wszystkim na poziomie leksykalnym (określenia naznaczone pozytywnie i negatywnie, grupa przymiotników jakościowych i partykuł wzmacniających). Dostrzegalna jest również na poziomie składniowym. Istotna w tej kwestii okazała się również płaszczyzna graficzna, na której emocje wizualizowano za pośrednictwem pisma ikonicznego i znaków przestankowych. Celem prowadzonych porównań było stwierdzenie, czy istnieją podobieństwa w reakcjach werbalnych, w sposobie ekspresji i pisemnego formułowania opinii w odniesieniu do niekonwencjonalnie wykorzystanych motywów religijnych. O ile jednak z językoznawczego punktu widzenia dostrzec można cechy wspólne, o tyle zauważalne są pewne różnice w mentalnym nastawieniu do przedmiotu dyskusji.

The text is focused on the means of verbal expression in the analysed critical data as well as on the similarities and differences in expressing emotions verbally by Poles and Germans. The analysed corpus consists of reviews and commentaries related to controversial issues of modern mass culture (e.g.: Passion, The DaVinci Code). Dedicated to various aspects of language, the observations are supported with examples.

Katarzyna Kukowicz: Język i funkcje krótkich wiadomości tekstowych (esemesów)

Ekspresyjność wypowiedzi tego typu, ich lakoniczność, a co za tym idzie także wieloznaczność, ukazują, jakie zmiany dokonały się w ostatnich latach w zakresie kontaktów międzyludzkich. Prowadzenie dyskursu za pomocą SMS-ów stanowi obecnie też rodzaj mody, a nie wyłącznie jedną z dróg przekazu informacji. SMS zapewnia jednak nie tylko poczucie więzi komunikacyjnej, ale także komfort emocjonalny poprzez przekaz informacji następujący bez ograniczeń czasowych i lokalnych. Korzystanie ze sposobów skracania wypowiedzi lub zwiększania jej objętości powoduje kłopoty komunikacyjne. Pełne odszyfrowanie intencji nadawcy jest często zaburzone. SMS odzwierciedla współczesny sposób życia, a jego język coraz częściej z narzędzia komunikacji staje się wyznacznikiem nowych trendów.

In the era of rapidly developing media, Short Message Service (SMS) could be called a mass phenomenon. Unlimited by distance and highly effective, SMS communication epitomises the modern lifestyle. SMS texts are expressive and epigrammatic (thus creating multiple meanings), reflecting the changes in interpersonal commu-nication that are taking place in high-tech societies. SMS texts could be treated as a fashion fad, but as they also allow for instantaneous communication one of their most important function is to provide emotional comfort. The article makes an attempt at analysing the language and culture of SMS with the focus on their inherent prob-lems (such as conciseness or information redundancy). Hence, SMS texts are treated as rooted in modern social mores, setting new trends rather than being limited to a means of communication.

Jolanta Mędelska: Regionalizmy północnokresowe z zakresu słowotwórstwa i fleksji imiennej, odzwierciedlone w Opowiadaniu z czasów wojny (1919-1923) Balysa Astikasa

Autorka artykułu (kontynuując artykuł zamieszczony w poprzednim tomie LB) przedstawia regionalne właściwości słowotwórcze oraz część fleksyjnych, mniej licznie niż cechy fonetyczne odzwierciedlone w Opowiadaniu. Skupia się na regionalizmach dyferencjalnych (archaicznych i innowacyjnych), regionalizmów frekwencyjnych nie uwzględnia. Osobliwości słowotwórcze wyekscerpowane z Opowiadania to dyferencjalne regionalizmy archaiczne (kilka dawnych postaci czasowników prefigowanych, jeden przykład mieszania tematów twardych z miękkimi w przymiotnikach na -ny//-ni i archaiczny sufiks -aczek w synaczek). Na poziomie fleksyjnym (fleksji imiennej) jest więcej cech swoistych i są one wyrazistsze. Dominują dyferencjalne regionalizmy innowacyjne.

The article presents the results of linguistic analysis of a short story (39 pages) written by a poorly wielding the pen Lithuanian writer, Balys Astikas. The paper focuses on word formation and inflexion (substantival inflexion) peculiarities description. The author of the investigated source was a speaker of Polish, used by inhabitants of the Northern Borderlands, in its Kowno-Żmudź territorial variant. On the word formation level, The Story contains archaic features, e.g. old verb prefixes (compare: ostawili ‘zostawili’, zejrzal ‘ujrzal’). Some of the archaic for-mations had analogical Eastern-Slavonic equivalents, which may have affected their longer use outside the eth-nic territory. The flexion level is dominated by innovation features, arisen under the influence of foreign lan-guage systems, that is grammar gender changes (e.g. ta wesela, ta gumna, ta zycia, ten wiorst), using dative case ending -u (e.g. Powiem gospodarzu) or equalization of singular accusative and nominative case (bronić święta ziemia). The inflexion archaisms are not numerous (e.g. enclitic form of a pronoun placed after a preposition: dla cię). All the regional features met across in the investigated story have rich Northern Borderland documentation.

Maria Pająkowska-Kensik: Gwary kociewskie 100 lat po Kazimierzu Nitschu

Minęło sto lat od pobytu K. Nitscha na Kociewiu, kiedy określił granice dialektu, porównując go z sąsiednimi gwarami; ponadto wskazał na wewnętrzne zróżnicowanie i scharakteryzował gwary. Ciągle żywa gwara kociewska po Weselu kociewskim B. Sychty znalazła się w dialogach obszernej powieści Bolesława Eckerta – Sadze kociewskiej (1983). Dużą popularnością od lat 80. XX w. cieszą się też Bajki kociewskie Bernarda Janowicza napisane w całości gwarą kociewską (1985). Z inicjatywy Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego przed Kongresem Pomorskim zorganizowano w 1995 r. I Kongres Kociewski. Upowszechnieniem dokonań regionalistów, popularyzacją wiedzy o dziedzictwie kulturowym Kociewia w edukacji szkolnej zajęło się Kociewskie Towarzystwo Oświatowe. Na pograniczu regionu, w Czarnej Wodzie od 1993 r. organizowane są Biesiady Literackie. Jak bogaty jest dorobek kociewskich twórców pokazuje wydana w 2000 r. książka Kociewie. Antologia poezji. Scalaniem ruchu regionalnego i kreowaniem pozytywnego wizerunku Kociewia zajmuje się od 1999 r. Federacja Stowarzyszeń i Związków Kociewska Więźba.

The paper offers the present state of research on the one of Pomeranian dialects of Polish. It was Kazimierz Nitsch, who in the opening years of XXth century described it first and divided it into patois variants. Later Ko-ciewie dialect was being described mainly in the studies devoted to Kashubian regional language. Presently – on the turn of the XXth century – Kociewie dialect has been registered in dialect atlas, dictionaries and numerous lingustic articles. It is also used in belles-lettres and local press publications. The main features of the dialect are made common through regional education.

Anna Paluszak-Bronka: O komentarzu językowym w kancjonale mazurskim

Prezentowany artykuł stanowi kontynuację rozważań na temat języka Kancjonału mazurskiego (zob. LB I, II, III). Tym razem przedmiotem obserwacji uczyniłam komentarz, czyli zespół różnego typu objaśnień i dodatkowych informacji, ułatwiających odczytanie i właściwe rozumienie trudnych miejsc tekstu dzieła literackiego. W kancjonale znajdują się 564 wypowiedzi pomocnicze, które miały czytelnikowi przybliżyć to, co obce i nieznane, a przez to uczynić tekst zrozumiałym, ścisłym i jednoznacznym w odczytaniu. Wszystkie dodatkowe uwagi świadczą także, jak wielki trud podjęli redaktorzy zbioru, żeby uczynić treść pieśni jasną i czytelną tak, by sprostać założeniom śpiewnika.

This article is a continuation of reflections upon the language of Waziański’s the Book of Songs and following editions. This time an attempt was made to describe the language comment, that is all of the marginal remarks added by the publisher to the published songs. In this article an answer is given to the question: why did the edi-tor decide to place the comments and what language forms he explained.

Teresa Pluskota: Zrosty i złożenia w nazwach miejscowych Ukrainy i polsko-ukraińskiego pogranicza w wiekach XVI-XVIII

Autorka artykułu wybrała zrosty i złożenia, ponieważ na badanym obszarze od XVI do XVIII wieku stanowią one specyficzną grupę. Liczba zrostów i złożeń zwiększa się w związku z nowymi procesami osadniczymi w XVI stuleciu. Pojawiają się też specyficzne typy nazw złożonych. Zrosty i złożenia są jedną z dwóch grup (druga to nazwy bez wykładników formalnych), których częstotliwość występowania zależy od charakteru źródeł. Wydaje się, że zestawienia (potem zrosty i złożenia) w nazwach miejscowych częściej i wcześniej – ze względu na rozwijający się wówczas typ osiedlenia – występowały w toponimii na ziemiach pogranicznych, dla których więcej jest źródeł polskich. W zrostach i złożeniach zauważyć można podobne zjawiska, jakie autorka odnotowała wcześniej w innych grupach słowotwórczo-semantycznych.

A specific group of words (concretions and compound words) was analysed in this article. The development of and individual elements pertaining to concretions and compound words was presented in this paper. Taking into consideration geographical differentiation of place names. In reference to my previous study concerning toponymy, place names in the paper came from the provinces that existed in the 16-th century. The material for my paper was taken from different, numerous Polish and Ukrainian sources (both published and unpublished). There are some factors that made this formative group so specific. Many compound words appeared on the basis of compositions, some concretions and compound words were transferred from the terrain names. They had to-pographical and cultural featores. Among discussed place names there were many that contained -grad/-pol. In order to present the problem a map was added to the article.

Agnieszka Rypel: Poprawność stylistyczna tekstów szkolnych – rozpoznanie problemu w kontekście komunikacyjnego podejścia do kształcenia językowego

Może się wydawać, że przyjęcie podejścia komunikacyjnego w pewnym sensie ogranicza rozumienie stylu do wariantu funkcjonalnego determinowanego wyłącznie przez sytuacyjny kontekst aktu mowy. Podejście komunikacyjne uwzględnia jednak także osobowy wymiar porozumiewania się i cechuje się antropocentryzmem. Perspektywa antropologiczna pozwala na określenie stylistycznej specyfiki tekstów szkolnych, sytuującej się w głębszej warstwie wartości presuponowanych. Współczesne koncepcje kształcenia językowego, a zwłaszcza podejście komunikacyjne, dowartościowują problematykę budowania kompetencji stylistycznej uczniów. Zwracają uwagę na złożoność zagadnień związanych ze stylem uczniowskich wypowiedzi pisemnych.

In the article there was made an attempt to define the text styles and conditions of their correctness. This attempt was placed in the sociolinguistic and functional context. The attention was paid to the diversity of the genres of these texts, which implicates stylistic diversity. There was also made an effort to expose the styles of students’ texts in the antrophological context.

II. Kronika / The Chronicle

Monika Peplińska: Ogólnopolska Konferencja Naukowa "Miasto – przestrzeń zróżnicowana językowo i kulturowo" w Bydgoszczy

III. Recenzje / The Reviews

Flora i fitonimy na pograniczu polsko-ukraińskim, pod red. Feliksa Czyżewskiego i Danuty Urban, Lublin 2006, s. 147 + ilustracje s. 16 (rec. Jolanta Mędelska)

Polszczyzna bydgoszczan. Historia i współczesność, cz. 2, pod red. Małgorzaty Święcickiej, Bydgoszcz 2005, s. 196 (rec. Maria Czaplicka-Jedlikowska)

Названия женщин, Дополнительный словарь, под редакцией Валентины Кульпиной и Яна Вавжинчика, „Semiosis Lexicographica” vol. XXXV, Warszawa 2006, s. 108 (rec. Piotr Tomasik)

IV. Streszczenia prac doktorskich / The Summaries of Doctoral Dissertations

Janusz Pociask: Status i funkcja jednostki idiomatycznej w tekstach prasowych (na przykładzie tekstów z „Neue Zürcher Zeitung”)