I. Artykuły / The Articles

A. Bączkowska

Funkcjonalizm w badaniach nad językiem

Autorka omawia pojęcie funkcjonalizmu koncentrując się na różnicach w interpretowaniu go przez językoznawców, psychologów języka i teoretyków przekładu. Różnice te okazują się być pozorne, bowiem u podstaw funkcjonalizmu leżą zagadnienia wcielane przez wszystkie ww. dziedziny wiedzy.

Functionalism in language studies

The paper deals with the concept of functionalism. It concentrates on how functionalism is interpreted by linguists, psychologists of language and theorists of translation. The alleged differences in interpretation turn out to be only apparent, as the fundamental issues typical of functionalism are in fact incorporated by (cognitive) linguistics, contemporary psychology of language/psycholinguistics as well as by current translation theory.

I.  Benenowska

Charakterystyka wybranych orzeczeń syntetycznych konstytuujących elementarne struktury zdaniowe wyrażające zmiany stanu skupienia

Artykuł jest poświęcony jednoargumentowym orzeczeniom syntetycznym konstytuującym elementarne struktury zdaniowe (ESZ) – wykładniki zdarzeń zmiany stanu skupienia. Zbiór czasowników, które w funkcji orzeczenia konstytuują ESZ omawianego typu, został wybrany z Uniwersalnego słownika języka polskiego pod red. S. Dubisza (Usjp).Przy analizie właściwości syntaktyczno-semantycznych orzeczeń wykorzystywano informacje zawarte w odpowiednich hasłach czasownikowych w wybranych, podstawowych słownikach języka polskiego. Są to następujące słowniki (tytuły wraz ze skrótami):

Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego (SjpD),
Słownik syntaktyczno-generatywny czasowników polskich pod red. K. Polańskiego (Ssg),
Inny słownik języka polskiego pod red. M. Bańki (Isjp),
Słownik współczesnego języka polskiego pod red. B. Dunaja (Swjp).
Charakterystyka zbioru wybranych orzeczeń zawiera:
- podział orzeczeń ze względu na charakter obiektów pełniących w zdarzeniu funkcję argumentu,
- omówienie typu struktury składniowej konstytuowanej przez orzeczenia,
- próba określenia funkcji argumentu w zdarzeniu wyrażanym przez orzeczenia.

Characterisitic of chosen synthetic predicates, which constitute elementary syntactic structures expressing changes of the state of aggregation

The article is devoted to synthetic one-argument predicates, which constitute elementary syntactic structures – exponents of events of change of the state of aggregation. While analyzing the syntactic-semantic characteristics of the predicates, the information contained in adequate entries form selected dictionaries of the Polish language has been used. These are the following dictionaries (titles and their abbreviations): The Universal Dictionary of the Polish LanguageUniwersalny słownik języka polskiego), edited by S. Dubisz (Usjp), The Dictionary of the Polish Language (Słownik języka polskiego), edited by W. Doroszewski (SjpD), The Syntactic-Generative Dictionary of Polish Verbs (Słownik syntaktyczno-generatywny czasowników polskich), edited by K. Polański (Ssg), A Different Dictionary of Polish (Inny słownik języka polskiego), edited by M. Bańko (Isjp), The Dictionary of Contemporary Polish (Słownik współczesnego języka polskiego), edited by B. Dunaj (Swjp). The characteristic of the collection of chosen predicates contains:

-         segregation of the predicates in view of the character of the collection of objects substituting arguments in an event,
-         review of the types of syntactic structures constituted by predicates,
- designation of the functions of an argument in an event expressed by predicates.

M. Cieszkowski, J. Mędelska

Germanizmy leksykalne w wileńskim słowniku błędów językowych Juliana Szweda. Suplement

Autorzy zajmują się ok. 30 germanizmami wyekscerpowanymi z pracy z zakresu poprawności językowej wydanej w Wilnie w latach 30. XX w. Zdecydowana większość zapożyczeń niemieckich wypisanych z tego szczególnego źródła została przedstawiona we wcześniejszych artykułach, w tym zaś miejscu poddano analizie jedynie ok. 30 germanizmów leksykalnych, poprzednio przeoczonych. Duża część wyrazów niemieckiego pochodzenia (21 jednostek) zarejestrowanych w wileńskim Słowniku... J. Szweda i potraktowanych tam jako błędy językowe znana była szerzej na polskim obszarze językowym, np.: bady, kara ‘taczka’, kuplować, munsztuk, obdach, taszka, zole, o czym świadczą zapisy w polskich słownikach definicyjnych. Niewielką grupę germanizmów stanowią wyrazy, których nie poświadczają polskie słowniki definicyjne (6 jednostek): bratrura, fet, grad ‘stopień’, rajtpajcz, trap ‘tętent’, wic. Prawie wszystkie jednak (wyjątek: trap ‘tętent’) notowały inne źródła. Tak więc i one były niegdyś używane na polskim obszarze językowym.

Lexical german idioms in the vilnus dictionary of lexical mistakes by Julian Szwed. Supplement

The authors deal with approx. 30 German idioms excerpted from a text on lexical correctness which was published in Vilnius in the 30s of 20th century. A significant majority of German borrowings taken from this specific source was presented in previous articles and only approx. 30 lexical German idioms, previously overlooked, were analysed here. A large number of words of German origin (21 units) noted in the Vilnius Dictionary… by J. Szwed and addressed to as lexical mistakes was widely known within the Polish language area, for instance: bady, kara ‘wheel-barrow’, kuplować, munsztuk, obdach, taszka, zole, which is confirmed by entries in Polish definition dictionaries. A small group of German idioms is not confirmed by Polish definition dictionaries (6 units): bratrura, fet, grad ‘degree’, rajtpajcz, trap ‘tramp’, wic. However, almost all of them (exemption: trap ‘tramp) were noted in other sources. Consequently, they were also used within the Polish language area long time ago.

M. Czachorowska, H. Stypa

Porównania prototypowe barw w języku polskim i niemieckim

Kolory należą do podstawowych środków orientacji człowieka w świecie. W ciągu wieków kolory stały się symbolami określonych pojęć abstrakcyjnych. Barwy służą do „wizualizacji” różnych dziedzin aktywności człowieka. Odzwierciedlają sposób postrzegania otaczającej go rzeczywistości, są nierozerwalnie związane z kulturą, tradycją oraz historią danej społeczności. Przedmiotem niniejszego artykułu są wybrane konstrukcje językowe – zleksykalizowane porównania z nazwami barw w pierwszym członie złożenia – we współczesnym języku polskim i niemieckim. Wyrażenia te zostały zebrane w celu stwierdzenia prototypowych referencji kolorów. Mimo elementów wspólnych (uniwersalność gamy barw, przynależność obu nacji do europejskiego kręgu kulturowego, sąsiedztwo geograficzne, wspólne fragmenty historii) można oczekiwać częściowo rozbieżnych wyników analizy, ponieważ każdy język wykształca własne modele konceptualizacyjne.W artykule omówione zostały tylko barwy w strukturach prototypowych wspólne obu językom. Z przeglądu formacji wynika, że polszczyzna charakteryzuje się szerszym wachlarzem porównań prototypowych. Niemiecki jako język syntetyczny charakteryzuje się silną tendencją do tworzenia kompozycji. Treści oraz odwołania wyrażane w języku polskim poprzez struktury porównawcze, w niemieckim są oddawane za pomocą złożeń. 

Prototype comparisons of colours in Polish and German

This article focuses on Polish and German lexicalised comparisons with names of colours in the first element of the compound structure. These expressions were collected to find prototype colour references. Therefore, the aim of the research were comparative structures, within which colour was defined by means of direct references to physical features of an object that became a model-prototype of this colour. The linguistic sample was excerpted from dictionaries of contemporary Polish and German. The analysis shows that a wider variety of prototype comparisons is typical of the Polish language, which is partly connected with the specific characteristics of the language. Concepts and references that are expressed in Polish with the help of comparative structures, in German are often expressed by means of compounds. The above deliberations proved once again that people express their closest environment. Prototypes of colours in language are those phenomena and objects that surround them, are very important for them and are connected with most basic and universal experiences.

T. Gоnchаrоvа

Лингвистический анализ аргументации в политическом диалоге

Dyskurs-analiza polityczna staje się obecnie dyscypliną niezależną. Perspektywy jej rozwoju należy wiązać z zastosowaniem lingwistycznych metod analizy tekstów politycznych. Autorka traktuje dialog polityczny jako jeden z rodzajów dyskursu politycznego. Dialogiczność tekstu politycznego polega na tym, że każdy tekst może być rozpatrywany przez pryzmat takiego elementu składowego ludzkiej wiedzy, jak wpływ/perswazja. Badanie tekstu obejmuje również ustalenie współzależności jego językowych i pozajęzykowych składników, nakierowanych na skuteczność perswazji i argumentacji. Argumentacja nie zawsze jest poprawna logicznie i oparta na rozsądku; nierzadko właśnie błędy kształtują sukces albo porażkę dyskursu. Chociaż argumentacja jest pochodną użycia języka, nie może być rozpatrywana wyłącznie z perspektywy lingwistyki; konieczne jest określenie struktury logicznej tekstu, czyli schematu, za pomocą którego prowadzi się argumentację. Tekst dialogu politycznego jest dyskursem argumentatywnym, składającym się z szeregu wypowiedzi, broniących tego lub innego punktu widzenia. Można zatem dokonać porównania procesu argumentacji i dialogu politycznego.  Artykuł jest próbą analizy dialogu politycznego z językowego punktu widzenia.

Linguistic Analysis of Argumentation in a Political Dialogue

Nowadays political discourse-analysis becomes an independent discipline. Perspectives of its development concern the use of linguistic methods in the political text analysis. We take up a political dialogue as a kind of political discourse. Dialogism of a political text is in the fact that any text is considered from the viewpoint of the presence of such knowledge constituents as. Studying the text includes studying correlation of linguistic and extralinguistic components, aimed at effectiveness of persuasion and argumentation. Argumentation is not always of a logically correct and rational character; quite often it is the fallacies that determine success/failure of the discourse. Though argumentation is a phenomenon of the language use, it cannot be regarded from the viewpoint of linguistics alone, as the logical structure of the text (i.e. the scheme argumentation is realized with) should be exposed. The text of a political dialogue constitutes an argumentative discourse, consisting of a number of statements supporting one or several viewpoints. Thus one can compare the process of argumentation and political dialogue. The article is an attempt to analyze the political dialogue from the philological viewpoint. impact/persuasion

J. Joachimiak-Prażanowska

Nieaktualna leksyka ogólnopolska w „Tygodniku Ilustrowanym” z lat 1925-1929

Artykuł przedstawia słownictwo w dwudziestoleciu międzywojennym w polszczyźnie ogólnej już nieaktualne, pojawiające się jednak w warszawskim „Tygodniku Ilustrowanym” w latach 1925-1929. Zgromadzone zjawiska leksykalne skonfrontowano z zasobami polskich i rosyjskich słowników definicyjnych oraz słowników przekładowych. Jako źródło porównawcze posłużyły także słowniki etymologiczne. Leksemy podano w postaci trzech wykazów alfabetycznych, swego rodzaju słowniczków, które różnią się stopniem przestarzałości wyekscerpowanej leksyki. Wynotowano 43 osobliwości należące do starszego słownictwa ogólnopolskiego. Najliczniejsze są tu wyrazy przestarzałe (18 jednostek). Kolejne miejsce zajmują elementy recesywne (17 jednostek). Najmniej licznie ujawniły się w tej grupie archaizmy (8 jednostek).

Archaic, outdated and recessive all-Polish Lexis in „Tygodnik Ilustrowany” from the years 1925-1929

The article discusses a lexical material exerpted from the „Tygodnik Ilustrowany”, which was published in Warsaw in the interwar period. The gathered linguistic phenomena have been confronted with the resources of the Polish and Russian definition dictionaries and translation dictionaries. Also the etymological dictionaries served as a comparative source. The author listed 43 peculiarities, which belong to the older vocabulary of general Polish. The largest group are outdated words (18 items). Next in the line are recessive elements (17 items). The least frequent in the group are archaisms (8 items).

A. Kłaczyńska

Anglicyzmy we współczesnej polszczyźnie na przykładzie czasopism kobiecych oraz na tle świadomości językowej bydgoskich studentów

Artykuł jest analizą polskiego systemu leksykalnego pod względem oddziaływań języka angielskiego na współczesną polszczyznę ogólną. Koncept badawczy opiera się na dwóch badaniach – analizie zapożyczeń angielskich obecnych w popularnych polskich czasopismach kobiecych oraz na ich funkcjonowaniu w świadomości językowej wybranej grupy użytkowników polszczyzny. W badaniu zostały również uwzględnione takie nośniki językowych nowości, jak radio i telewizja. Analiza angielskich pożyczek w czasopismach dla kobiet została przeprowadzona na przykładzie czterech magazynów: „Claudii”, „Świata Kobiety”, „Olivii” i „Twojego Stylu”, które ukazywały się od października 2005 roku do marca 2006 roku. Natomiast wybraną grupę społeczną, która została poddana badaniu, stanowią studenci Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy. Celem artykułu było ukazanie siły ekspansji angielskich zapożyczeń leksykalnych oraz stopnia ich przyswojenia przez młodych ludzi. Można w nim znaleźć odpowiedzi na następujące pytania: Jakiego rodzaju anglicyzmy najszybciej adaptują się w języku polskim? Czy jest ich wiele? Co sprawia, że tak łatwo są przyjmowane do polskiego systemu językowego? Czy użytkownicy języka polskiego rozumieją nowe słowa i potrafią ich prawidłowo używać? Charakterystyczny w niniejszym artykule jest kontekst przeprowadzonych badań, który obejmuje czynniki pozajęzykowe, mające niebagatelny wpływ na rozwój omawianego zjawiska.

English borrowings in contemporary Polish language based on example of women magazines and against a background of linguistic awareness of students from Bydgoszcz

The article is an analysis of Polish lexical system in the context of English influences on contemporary Polish language. The idea of lexical research is based on  two kinds of researches – an analysis of English borrowings found in women magazines published in Poland and on existence these borrowings in linguistic awareness of Polish users. There were also taken into account such carrier of linguistic novelties as radio and television. The analysis of English borrowings was carried out on example of four magazines: “Caludia”, “Świat Kobiety”, “Olivia” and “Twój Styl”, which were being published regularly from October 2005 to March 2006. The group, which was chosen to research, was a group of Polish students of Kazimierz Wielki University in Bydgoszcz. The aim of this article was to show the powerful force of expansion of English lexical borrowings and a degree of their acquisition and approval by young people. It also includes answers to questions such as: What types of all English borrowings convert into Polish language the fastest? Are there a lot of them? What makes them converted to Polish lexical system so easily? Do users of Polish language understand new words and can use them correctly? Characteristic thing of this article is the context of realized researches, which includes also non-linguistics factors, from behind language system, which have considerable influence on development of the discussed subject.

K. Kołatka

Współczesny obraz germanizmów leksykalnych na Krajnie Sępoleńskiej i Krajnie Złotowskiej – próba porównania

Celem artykułu jest próba udzielenia odpowiedzi na następujące pytania: Czy odmienna historia Krajny Sępoleńskiej i Krajny Złotowskiej wpłynęła na poziom znajomości zapożyczeń leksykalnych pochodzenia niemieckiego współczesnych Krajniaków? Jeśli tak, na jakim obszarze jest on wyższy? Czy oprócz różnic ilościowych można zauważyć również jakościowe? W celu ustalenia faktycznego stanu żywotności germanizmów na obu terenach, ankiecie, zawierającej zbiór stu zapożyczeń z języka niemieckiego, poddanych zostało osiemdziesiąt osób podzielonych na trzy grupy wiekowe. Wyniki badań pokazały, iż lepszą znajomością niemieckich pożyczek wykazali się mieszkańcy Ziemi Złotowskiej. Jednak rozbieżności, pomiędzy jednym a drugim terytorium, były minimalne; a w przypadku najmłodszych informatorów, większą liczbę prawidłowych objaśnień odnotowano wśród reprezentantów Krajny Sępoleńskiej. Inaczej jest ze słownictwem czynnym. Tutaj z kolei germanizmy są popularniejsze w większości grup sępoleńskich (I i II). Natomiast różnice jakościowe najbardziej uwydatniają się, rozpatrując leksykę deklarowaną jako używaną. Poza tym warto zwrócić uwagę na wyniki respondentów w wieku od 15. do 30. roku życia, na obu obszarach, które zdecydowanie świadczą o, panujących już od dłuższego czasu, tendencjach unifikacyjnych, spowodowanych wzrostem powszechności oświaty i wpływem mediów masowych popularyzujących polszczyznę ogólną.

Contemporary picture of lexical Germanisms in the Krajna Sępoleńska and Krajna Złotowska regions – a comparison attempt

The aim of this article is an attempt to give answers to the following questions: Did the different history of the Krajna Sępoleńska Region and Krajna Złotowska Region have an impact on the knowledge level of lexical borrowings of German origin in the today's inhabitants of the Krajna Region? If so, in which area is it higher? Are there any quality differences apart from the quantity ones? In order to determine the actual topicality of Germanisms in both areas eighty people, divided into three age groups, participated in the survey which included a hundred borrowings from the German language. The research has revealed that the inhabitants of the Złotów Region demonstrate better knowledge of the German borrowings. However, divergences between the two regions proved to be minimal – and with the youngest respondents more correct explanations were noted in the group from the Krajna Sępoleńska Region. But it is different with active vocabulary. Here, in turn, Germanisms are more popular with most groups from the Krajna Sępoleńska Region (I and II). The quality differences are most visible in the lexis which is declared to be still in use. In this respect, it is worth noticing the results achieved by the respondents aged from 15 to 30 years living in both regions which clearly reflect the ongoing unification tendency caused by the increasing universality of education and the influence of mass media which popularize the standard Polish language.

E. Komorowska

Rządzić się jak szara gęś, czyli o znaczeniach wyrażeń z komponentem szarości w języku polskim i rosyjskim

Artykuł dotyka zagadnienia kolorystyki współczesnego języka polskiego i rosyjskiego. Przedmiotem opisu jest achromatyczna barwa szara w zanurzeniu językowo-kulturowym. Celem analizy staje się pokazanie, jakie znaczenia towarzyszą barwie szarej w jej językowych wyrażeniach i w jakim stopniu konotują one świat rzeczywistości pozajęzykowej. Materiału do analizy dostarczyły przykłady ekscerpowane z polskich i rosyjskich prac leksykograficznych, a także wynotowane z języka mówionego. Zebrany materiał badawczy zawiera wyrażenia dwusylabowe (szara mysz; szare dni; серые дни; серый человек), jak i wielosylabowe z komponentem barwy szarej, często o charakterze sfrazeologizowanym (rządzić się jak szara mysz; podać szarą gęś; być/znajdować się na szarym końcu). Analiza materiału prowadzona jest z punktu widzenia semantyki w trzech domenach: szarość w odniesieniu do człowieka i jego życia (szara codzienność; серое существование); szarość w emocjach i chorobie (szara twarz; человек бледный с оттенком серого цвета) szarość w powiązaniu z dniem i nocą (szare dni; серая погода). Na jej podstawie rysuje się sieć konotacji szarości, która zarówno w języku polskim, jak i rosyjskim określa cechy przeciętne, codzienne, monotonne, bezbarwne, nacechowane negatywne.

Rządzić się jak szara mysz, or about the meanings of expressions with the component grey in Polish and Russian

Using a cultural linguistics perspective, this academic article deals with the problem of colour designation in two languages, Polish and Russian. The article provides a theoretical analysis of the achromatic colour grey semantics in its contextual representation. While retaining its original meaning, grey has also developed a rich set of non-colour meanings, which are systematically grounded in the nature of human colour-physical experience. All examples used in the article have been collected from Polish and Russian works on lexicography and also from native speakers’ utterances. All expressions under study represent both adjectival phrases (szara mysz; szare dni; серые дни; серый человек) and idiomatic expressions (rządzić się jak szara mysz; podać szarą gęś; być/znajdować się na szarym końcu). The analysis provided includes the following domains: szarość pertaining to a human being and his/her life (szara codzienność; серое существование); szarość in emotions and diseases; szarość pairing with day and night (szare dni; серая погода). On its basis a series of szarość connotations are demonstrated in both languages, Polish and Russian, which may be described as dullness, humdrum existence, monotony, and colourlessness marked with a negative implication.

K. Kukowicz-Żarska

Funkcje związków frazeologicznych w tekstach doniesień prasy sportowej

Współczesne teksty doniesień prasowych wyrazistość swego przekazu zawdzięczają w dużej mierze elementom szeroko rozumianej frazeologii. Stałe związki wyrazowe nacechowane frazeologicznie są dla autorów tekstów niewyczerpaną kopalnią pomysłów, z której czerpią oni pełnymi garściami. Frazeologia jako element struktury tekstu pełni w nim szereg funkcji, które nie tylko w charakterystyczny dla siebie sposób rejestrują rzeczywistość, lecz także wzbogacają wypowiedź stylistycznie, podnoszą jej atrakcyjność w oczach czytelnika, pełnią funkcje interpretacyjne, pomagają w wyrażeniu oceny lub emocjonalnego stosunku do opisywanego zjawiska, a nierzadko też realizują konkretny, zamierzony przez autora cel. Użycie frazeologizmu w takich sytuacjach jest przejawem pełnienia przez niego funkcji aksjologicznej lub często nadrzędnej wobec niej funkcji perswazyjnej. Funkcja wartościowania zastanej rzeczywistości za pomocą związków frazeologicznych powinna współgrać w tekstach prasowych z funkcją  nominatywną, często jednak pełni wobec niej rolę nadrzędną. Frazeologizmy w tekstach prasowych są także elementem uwypuklającym wypełnianie jednego z kryteriów tekstowości, jakim jest intencjonalność. Kryterium to w tekstach prasy sportowej dla niektórych gatunków informacyjnych odgrywa mniejszą rolę, gdyż ich treść z założenia powinien determinować obiektywizm przekazu, a więc oddzielanie faktów od komentarzy. Większą rolę kryterium intencjonalności, funkcja perswazyjna czy ekspresywna odgrywają w przypadku gatunków publicystycznych, gdzie obok podbudowy faktograficznej pojawiają się elementy oceny subiektywnej. Niniejszy artykuł stawia sobie za zadanie próbę przedstawienia funkcji pełnionych przez związki frazeologiczne w tekstach doniesień prasy sportowej. Jako materiał badawczy dla niniejszej analizy posłużyły  artykuły o tematyce sportowej, przy czym główny nacisk położony został na obfitujące we frazeologizmy gatunki publicystyczne, a różnorodne funkcje pełnione przez nie w tekście znalazły się polu szczególnego zainteresowania w artukule.

Functions of phraseological units in texts derived from sports press

Contemporary texts of sports press owe their suggestiveness to a large extent, to elements of widely perceived phraseology application. Bound collocations with phraseology features are for texts’ authors inexhaustible ideas mine, which they use to the full. Phraseology as text structure element serves many purposes, which not only enriches the message, but also makes it more attractive in reader’s eyes, helps to express evaluation or emotional attitude towards the described phenomenon and also fulfill particular intentional author’s purpose. In the field of sports press intention criterion, persuasion or expression function for some of information types (report, event description, notice) play or should play minor role, due to the fact that its contents from definition should determine objectivism of a message, i.e. its reliability, impartiality and separation facts from comments. They play more significant role in case of sociopolitical journalism (commentary, feature article, review), where apart from factual base, elements of subjective evaluation appear. The article above is an attempt of presentation of function fulfilled by phraseological units, collocations in sports press. Articles on sport constitute the base of empiric material, but it is not limited to one chosen text genre only, but takes into account different variants, both informative and journalistic, including an interview as a related subgroup.

Z. Nowożenowa

Непредикативные роли глагола в предложении

[Niepredykatywne funkcje czasownika w zdaniu]

Strukturalno-semantyczny status czasownika zależy od jego udziału w kształtowaniu zdania-wypowiedzi poprzez treści propozycyjne oraz ich aktualizację, a także poprzez możliwość wyrażenia przez czasownik w ramach zdania sensów okołopropozycyjnych i polipropozycyjnych. Odpowiednio do tych aspektów zdania czasownik ma możliwość realizowania w nim takich funkcji, jak predykatowo-propozycyjna, prognozująca, aktualizująca oraz kopulatywna. W trakcie konstruowania zdania-wypowiedzi typ predykatu (prosty bądź analityczny) określają aspekty nominatywne, komunikatywno-funkcjonalne oraz pragmatyczne. Od nich zależą również pełnione przez czasownik w zdaniu funkcje oraz jego strukturalna i semantyczna rola w procesie kształtowania predykatu analitycznego - eksplikatora, kompensatora, modyfikatora, komplikatora albo kopulatora.

Non-predicative functions of verbs in sentence

The verb’s structural and semantic status depends on its role in forming an utterance by means of its propositional content and actualization of this content, and also by means of expression by the verb by-propositional and poly-propositional meanings within the sentence. In conformity with these aspects of sentence the verb can fulfill the following functions: predicative and propositional, prognostic, actualizing and copulative. While building an utterance the type of the predicate (single or analytic) is determined by nominative, communicative-functional and pragmatic aspects. They also influence functions the verb fulfills and its structural and semantic role in the sentence – explicator, compensator, modificator, complicator or copulator – while forming an analytic predicate.

M. Pająkowska-Kęsik

Językowy obraz kontaktów kulturowych w dawnej Bydgoszczy na podstawie opowieści Bolesława Eckerta Na styku

Opowieść B. Eckerta  Na styku należy do mało znanych tekstów literackich przedstawiających życie bydgoszczan po odzyskaniu niepodległości do czasu zakończenia II wojny światowej. Tekst jest zbeletryzowanym pamiętnikiem z licznymi komentarzami autora - narratora odnoszącymi się głównie do kwestii polskości, spraw narodowych. Głównym wątkiem są stosunki polsko-niemieckie ukazane na przykładzie losów jednej z rodzin. W języku opowieści pozytywnie wartościowane jest wszystko co polskie, krytycznie określa się kulturę niemiecką. Na styku kultur powstawały konflikty, napięcia, ale i przenikanie. Świadczą o tym dość liczne germanizmy, np. deutschkatolik. W języku rodziny pochodzącej z Pomorza występują dialektyzmy. Tekst ma znaczenie faktograficzne, zawiera nazwy konkretnych ulic, dzielnic, pomników. Opowieść zawiera obraz Bydgoszczy z pierwszej połowy XX wieku.

The Language Image of Cross-cultural Contacts in Bygone Bydgoszcz on the Basis of Bolesław Eckert’s Novel Na styku (‘Middle Ground’)

The story entitled Na styku (‘Middle Ground’) by Bolesław Eckert can be counted among those little known literary texts which depict the life of Bydgoszcz inhabitants in the period between Poland’s regained independence (in 1919) and the end of the Second World War (in 1945). The text of the story is a fictionalized diary with the numerous author-narrator’s comments upon the question of the Polish character and national matters. The main plot are the Polish-German relations exemplified by life routines of some family. The language of the story exposes the strong positive evaluation of everything what is distinctive for the Polish culture while the German tradition is diminished. Conflicts and tensions were typical for the ‘middle ground’ as well as different types of interferences (see: e.g. numerous German borrowings like deutschkatolik ‘German catholique’). One can also note dialectisms in the language of the depicted family which is of Pomeranian origin. The text of the story is the most of all of the factographic meaning because it contains the former names of streets, districts and monuments. The whole story should be read as the portrait of Bydgoszcz in the first half of the twentieth century.

A. Paluszak-Bronka

O wskaźnikach zespolenia międzyzdaniowego w Kancjonale mazurskim

Proponowany artykuł stanowi kontynuację rozważań na temat języka Kancjonału mazurskiego, wydanego po raz pierwszy w 1741 r. w oficynie J.H. Hartunga w Królewcu. Przedmiotem obserwacji jest składnia zabytku, chociaż nie jest ona wdzięcznym polem badawczym. Skupia się na to kilka istotnych powodów. Przede wszystkim kancjonał gromadzi teksty poetyckie, w których – choć niewątpliwie zależność systemu składniowego od konwencji stylistycznej jest kluczowa – to zasób indywidualnych struktur syntaktycznych jest w zabytku tak obszerny, że o dokładnym przebadaniu całości nie ma mowy. Poza tym analizę syntaktyczną utrudnia niejednolitość śpiewnika, przejawiająca się na kilku płaszczyznach. W związku z powyższym i ze względu na limitowane ramy artykułu, analiza składniowa w niniejszej pracy jest ograniczona do opisu wybranych składników zespolenia (pomija się te używane do dziś, a uwagę poświęca się tym, które współcześnie rażą swą odmiennością).

About the components of inter – sentence in Kancjonal mazurski

The presented article contains reflections on language of Kancjonał Mazurski. This time, the observation has been made on the subject of the syntax of the relic, and more specifically the components of inter-sentence fusion, i.e. those which are used until now has been ignored, and attention is given to those that offend their dissimilarity today. Analysis of the collected material showed that there are many indicators in the relic, which were particularly rare in the general eighteenth century Polish, such as but, yet, one, than, and therefore. Some of them were taken with the earlier texts, and others – perhaps deliberately – introduced on the model of ancient religious poetry. The publisher does not remove them, not only from the original edition, but they also survived to the last edition of the set, as they were dignified and solemn nature which distinguished the religious language from the normal everyday speech. Their vitality was largely decided by the needed rhythm and rhymes and melody of texts.

N. Zemlyanaya

Opozycje znaczeniowe w systemie czasowników wyrażających negatywne stany emocjonalne

Celem artykułu jest przedstawienie głównych opozycji w systemie czasowników wyrażających negatywne stany emocjonalne. Tematycznie analizowana grupa wyrazów, do której autorka zalicza m. in. złościć się, gniewać się, irytować się, oburzać się, wściekać się, rozjątrzać się, rozjuszać się, pienić się, pieklić się, została ograniczona pojęciem GNIEWU. Istotnym komponentem struktury treści takich czasowników jest składnik ‘czuć coś’. Wyrażenia ufundowane na składniku czucia dziedziczą cechy gramatyczne wynikające z sensu stanowości. Dotyczy to m. in. niemożliwości otwarcia przez nie pozycji składniowej dla zdania celowego, braku form niezaprzeczonego trybu rozkazującego, możliwości formalnej kolokacji z przysłówkami frekwencyjnymi (w przeciwieństwie do czasowników stanów długotrwałych), możliwości ich kookurencji z wyrażeniem coraz bardziej. W drugiej części artykułu, po prezentacji struktury predykatowo-argumentowej zdań konstytuowanych przez czasowniki stanów, autorka przedstawia podstawowe opozycje w badanym zbiorze wyrażeń. Są to opozycje o charakterze semantycznym i pragmatycznym. Uwzględnienie tych opozycji pozwala wyjaśnić budowę systemu czasowników wyrażających negatywne stany emocjonalne, jak również budowę struktur semantycznych poszczególnych jednostek tego systemu.

Meaning Oppositions in the System of Verbs Expressing Negative Emotional States

The aim of the article is to present the main oppositions in the system of verbs expressing negative emotional states. Thematically the analyzed group of words, which includes złościć się, gniewać się, irytować się, oburzać się, wściekać się, rozjątrzać się, rozjuszać się, pienić się,, was restricted by the notion of ANGER. The essential component of the content structure in such verbs is the constituent ‘to feel smth’. Expressions based on the component of feeling succeed to grammar features from the meaning of being in some state. It concerns their impossibility of opening the syntactic position for the clause of  purpose, lack of the positive imperative mood forms, possibility of formal collocations with adverbs of frequency (in contrast to verbs of long emotional states, e.g. kochać), possibility of their cooccurrence with the expression coraz bardziej. In the second part of the article after presenting the predicate-argument structure of the sentences constituted by the verbs of states the author gives the principal oppositions in the investigated corpus of expressions. They are oppositions of the semantic and pragmatic character. Their cognizance allows to explain, firstly, the structure of the system of verbs expressing negative states, and secondly, the semantic structures of separate units of this system.

II. Kronika / The Chronicle

E. Pogorzała: Ogólnopolska konferencja naukowa „Język a socjum II – funkcjonowanie języka w przestrzeni społecznej”, Toruń, 18–19 czerwca 2009 r.

III. Recenzje / The Reviews

Mirosław Górny, Piotr Wierzchoń, Polish Digital Libraries As a Philologists’ Tool. Based on 666 Adjectives from the Digital Library of Wielkopolska, Poznań 2010, ss. 261 (rec. R. Zimny).

Hans Jürgen Heringer, Fehlerlexikon. Deutsch als Fremdsprache. Aus Fehlern lernen: Beispiele und Diagnosen, Cornelsen Verlag, Berlin, 2001, s. 310 (rec. I. Bawej)

Horst M. Müller (Hrsg.), Arbeitsbuch Linguistik, Verlag F. Schöningh, Padeborn 2002, s. 524 (rec. I. Bawej)

Piotr Wierzchoń, ANTI, Instytut Językoznawstwa Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, Poznań 2008, s. 91 (rec. J. Mędelska)

Słowniki hiphopowe jako świadectwa przemian kulturowych (rec. W. Moch)