I. Artykuły / The Articles

A. Aldeeb

Klasyczny język arabski i jego dialekty

Nie istniał przed pojawieniem się islamu klasyczny język arabski. Na Półwyspie Arabskim panowało kilka blisko spokrewnionych dialektów, które miały podobne i wspólne słowa, a używające ich plemiona mogły się nawzajem łatwo zrozumieć. Koran został przekazany Prorokowi w  dialekcie Kurajszytów. Ten dialekt został uznany za jednolity, standardowy – „klasyczny” język arabski, a inne dialekty rozpłynęły się w tym języku i nie utrzymały swojej autonomiczności. W czasie ekspansji państwa islamskiego zmuszano ludy zamieszkujące opanowane regiony do opanowania języka arabskiego. Prowadziło to nieuchronnie do zaniedbywania, a w końcu zaniku języków ojczystych islamskich neofitów. Często pozostawiały one jednak po sobie liczne ślady w mowie potocznej, prowadzące do kształtowania się dialektów. Za najistotniejsze przyczyny, które miały wpływ na ​​powstanie tych dialektów, można uznać: przyjęcie islamu przez przedstawicieli narodów niearabskich, objęcie steru rządów państw przez muzułmanów niebędących Arabami, świadomość państw europejskich, że integracja świata muzułmańskiego związana ze wspólnotą językową stanowi potencjalne zagrożenie dla chrześcijańskiej Europy, kolonizację i rozdział pomiędzy władzami państwowymi i religijnymi, przejawy nacjonalizmu i dumy narodowej po ukształtowaniu się granic państw arabskich, a także pojawienie się pisarzy i poetów tworzących nie w klasycznym arabskim, lecz w jego lokalnych dialektach i wezwania z ich strony do umacniania owych dialektów. Obecnie w świecie arabskim dialekty służą zatem do wszelkiego rodzaju komunikacji ustnej z wyjątkiem bardzo oficjalnych wystąpień, kazań w meczecie, wykładów na uczelniach. W komunikacji pisanej używa się także języka arabskiego. Dzieci, rozpoczynając naukę w szkole, zaczynają równolegle z nauką pisania naukę języka literackiego, którego przedtem w zasadzie nie znały. Wiele osób po zakończeniu nauki w szkole traci jednak umiejętność posługiwania się językiem literackim w mowie.

Classical Arabic and its dialects

Before the emergence of Islam there was no Classical Arabic. Several dialects were prevalent in the Arabian Peninsula, similar in their most common vocabulary and closely related. The tribes that used them could understand each other fairly easily. After the advent of Islam, the Quran was revealed to the Prophet in the dialect of Quraish. This dialect then went on to be recognized as “Classical Arabic” and other dialects melted into it, unable to keep their independence. Once established, the Islamic state expanded, which forced many linguistic groups living in the new Islamic regions to learn Arabic in order to become Muslims. This inevitably led to neglecting their original languages and finally to the disappearance of the local languages altogether. However a marked reluctance to address the concepts of daily life occurred, which led to the formation of local dialects. In sum, the most important factors that influenced the formation of these dialects include conversion to Islam by the non-Arab peoples, non-Arab Muslims becoming heads of the government of Islamic states, the awareness of European countries that integration in the Islamic world, aided by the single language, was a potential threat to Christian Europe, colonialism, separation of the state from religious authorities, emergence of Arab nationalism after the borders were outlined, and lastly the emergence of writers and poets writing in their local dialects rather than classical Arabic, promoting the use of these dialects. At present the dialects are used throughout the Arab world in all types of casual exchanges, but not in speeches, official correspondence, sermons in mosques, or lectures at universities. They are also used in literature. School children learn classical Arabic when they start school, as they do not know it in parallel with the local dialect.

 ملخص

اللغة العربية الفصحى لم تكن موجودة قبل ظهور الإسلام. في شبه الجزيرة العربية كانت سائدة عدة لهجات مشابهة ومشتركة في أغلب الكلمات أذ تتصل اتصالا وثيقا. القبائل التي كانت تستخدمها كان يمكنهم فهم بعضهم البعض بسهولة.

بعد ظهور الإسلام، إنزل القرآن على النبي في لهجة قريش. وقد اعترف بهذه اللهجة باعتبارها اللغة العربية "الفصحي" و ذاب غيرها من الهجات في تلك اللغة، ولم تحتفاظ باستقلالها.

بعد قيام الدولة الاسلامية و توسعها اضطر العديد من الجماعات التي تقطن في المنطقة الاسلامية الجديدة التي تستخدم لغات الأخرى الي تعلم اللغة العربية من أجل التعامل بها. أدى ذلك حتما إلى إهمال لغاتهم وأخيرا الي اختفاء اللغات المحلية لتتحول الي العربية الإسلامية. ومع ذلك فإنها غالبا ما تتردد في العديد من خطاب الحياة اليومية، مما أدى إلى تشكيل لهجات محلية.

ويمكن تلخيص أهم الأسباب التي أثرت في تكوين هذه اللهجات و التي منها: اعتناق الإسلام من قبل الشعوب غير العربية، ترائس حكومات الدولة الاسلامية من قبل المسلمين غير العرب، وعي البلدان الأوروبية على أن التكامل في العالم الاسلامي و المرتبط لغويا هو تهديد محتمل لأوروبا المسيحية، الاستعمار والفصل بين الدولة والسلطات الدينية وبعد وضع الحدود و ظهور الدول العربية ظهرة القومية واللهجة الوطنية، فضلا عن ظهور الكتاب والشعراء الناطقين باللهجات المحلية وليس باللغة العربية الفصحى، ودعوتهم لتعزيز هذه اللهجات.

تستخدم اللهجات في الوقت الراهن في العالم العربي في جميع أنواع الاتصالات لسهولة الفم، إلا في الخطب و المراسلات الرسمية والمواعظ في المساجد والمحاضرات في الجامعات. و تستخدم أيضا في الكتابة الأدبية. كما أن أطفال المدارس عند بدءا مرحلة التعليم يتعلمون اللغة العربية الفصحي التي كانت في الحقيقة لا يعرفونها بالتوازي مع اللهجة المحلية. أن كثير من الناس لايستخدام اللغة العربية الفصي بعد أنقضا مرحلة التعليم.

K. Banderowicz

Nazwiska odimienne dawnych obywateli miejskich Poznania (1575-1793)

Celem artykułu jest analiza nazwisk odimiennych wyekscerpowanych z rejestrów nadań obywatelstwa miejskiego Poznania (Album civitatis Posnaniensis). Źródłem motywacji dla omawianych nazwisk były zwłaszcza imiona chrześcijańskie (w tym germańskie) (np. Aleksander, Emrych, Florian, Ludwig). Rzadko zaś do nominacji używano imion słowiańskich (Kanier, Zabor). W badanym materiale niemal równoważy się liczba cytacji jednostek nazewniczych utworzonych od imion pełnych i od imion hipokorystycznych lub deminutywnych. Właściwa tej kategorii nazwisk mnogość sufiksów (hipokorystycznych) i duża wariantywność słowotwórcza nie znalazły w badanym materiale bogatej egzemplifikacji.

The surnames derived from names of former citizens of Poznan (1575-1793)

The purpose of the article is an analysis the surnames derived from names brought out from the Registers of new burghers ofPoznań(1575-1793). This historical source is a kind of document showing different process which took place in urban organism, e.g. admission to citizenship to those persons who had satisfied special demands. The following groups of anthroponyms have been distinguished: surnames from full names (of the old-Polish, Slavic German, Christian origin), surnames derived from shortened suffixal and no-suffixal names.

T. Гончарова

Компьютерный сленг или профессиональная речь «без галстука»

Artykuł dotyczy cech szczególnych slangu komputerowego. Największe osiągnięcie rewolucji technologicznej XX-wieku – komputery – wymagały powstania specjalistycznego podjęzyka. Na tle innych żargonów jest on zupełnie wyjątkowy. Większość jego słów to profesjonalne terminy komputerowe, zapożyczone z języka angielskiego. Zapożyczenia te są uważane za uzasadnione ze względu na brak ich rosyjskich odpowiedników. Istnieją różne powody rozwoju slangu komputerowego: wypełnianie luk kulturowych, niedogodność codziennego używania terminów zawodowych itp. Slang komputerowy jest wyjątkowy na tle wszystkich innych rodzajów slangu ponieważ zachodzi w nim swoista synteza czterech grup języka potocznego. Może on również rywalizować ze standardowym językiem, wypełniając główne funkcji językowe. W przeciwieństwie do innych rodzajów slangu dominuje w nim forma pisemna. Opisano główne grupy tematyczne slangu komputerowego. Niniejszy artykuł przedstawia także najważniejsze sposoby tworzenia slangu. Slang komputerowy jest przedmiotem niesłabnącej uwagi, ponieważ od dłuższego czasu leksykon specjalny przenika do języka literackiego i ustala się w nim. Ponadto rozwój tego slangu i jego rozprzestrzenianie się wśród użytkowników języka rosyjskiego uwarunkowane jest nieuniknionym zastosowaniem technologii komputerowych w życiu współczesnym.

Computer slang or professional speech “no tie”

The article deals with peculiarities of computer slang. The greatest achievement of the technological revolution of the XX-th century – computers – resulted in a specific sublanguage, which occupied a particular place among others. Most of its words derived from professional computer terms and were borrowed from the English language. But those borrowings are considered the most defensible because of lack of their Russian equivalents. There are different reasons for development of computer slang: filling culturological lacunas, inconvenience of everyday use of professional terms etc. Computer slang can be distinguished among all other slang types as it represents some synthesis of four groups of colloquial language. It may also rival standard language realizing the main language functions. In contrast to other types of slang this variety has written form dominant in its existence. There are described the main thematic groups of computer slang. The article represents four most important computer slang-formation ways as well. Computer slang should be an object of rapt attention as special lexicon penetrates into literary language and becomes fixed there for a long time, and development of this slang and its spread among a great number of native speakers of Russian is conditioned on inevitable application of computer technologies to modern life.

M. Grabowska

Wiara z perspektywy pojęciowej w języku współczesnych młodych ludzi w wieku 18-29 lat

Artykuł poświęcony został analizie i interpretacji materiału badawczego, na który składają się ankiety przeprowadzone wśród młodych Polaków na temat rozumienia pojęcia „wiara” oraz roli, jaką wiara pełni w ich życiu. Jak dotąd, badaniem objętych zostało blisko 50 osób w wieku 18-29 lat. Oprócz ankiet źródłem informacji o rozumieniu wiary przez młodych ludzi są dwa fora internetowe – grono.pl i forumowisko.pl. Autorka nie dąży do wyciągania końcowych i ostatecznych wniosków, ponieważ badania są w toku. Artykuł stanowi jedynie cząstkowy opis uzyskanych dotychczas wyników. Autorce zależy na wyłonieniu – po pierwsze, dominujących definicji wiary, po drugie, profili znaczeniowych w ramach tych definicji. W badaniu przyjmuje perspektywę pojęciową, zwaną inaczej kognitywną lub etnolingwistyczną.

Faith from a conceptual perspective in the language of contemporary young people aged 18-29

The present text discusses the conceptual status of faith among contemporary young people. I have based my analysis on opinion survey, being in progress, in which I ask people to respond to the following question, namely „what is faith?” The research contains other questions, answers to which are not the subject of the present paper. So far I have managed to collect nearly 50 questionnaires from people at the age between 18-29 years. In addition I have gathered invaluable information about understanding of faith from two Internet fora, namely grono.pl and forumowisko.pl. Since the research is in progress, I do not claim any right to draw conclusive remarks on the notion in question. My main intention is to select dominant definitions of faith from young people, secondly to extract meaning profiles that constitute part of these definitions. For the purpose of the current research I have adopted cognitive and ethnolingustics perspectives which seem most suitable for delineating subtle details of how people conceptualize the notion of faith in contemporary world.

J.H. Holst

Polish morphophonology

The article presents a survey of the field of Polish morphophonology. It consists of general considerations and treatments of the alternations of vowels, consonants and suprasegmentals. Several observations are reported which have not been pointed out yet in the literature on Polish. The text is based on a lecture given on October 26th, 2011, at the Polish department of the Uniwersytet Kazimierza Wielkiego, Bydgoszcz. I thank Prof. Andrzej S. Dyszak and Dr. Janusz Pociask for the organization of the lecture. Moreover, I thank Dr. Carsten Peust, Maximilian Weiß and Prof. Dr. Elmar Ternes for having read the text.

Polska morfonologia

W artykule przedstawiono badania z zakresu polskiej morfofologii. Składa się on z ogólnych rozważań i sposobów traktowania zmian samogłosek, spółgłosek i zjawisk suprasegmentalnych. Artykuł odnotowuje kilka obserwacji, które nie zostały jeszcze wskazane w literaturze polskiej. Tekst opiera się na wykładzie z dnia 26 października 2011 r. wygłoszonym w Instytucie Filologii Polskiej Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy. Dziękuję prof. Andrzejowi S. Dyszakowi i dr Januszowi Pociaskowi za jego zorganizowanie. Ponadto dziękuję dr.dr. Carstenowi Peustowi, Maximilianowi Weißowi i prof. dr. Elmarowi Ternesowi za przeczytanie tekstu. 

A. Kapuścińska

Rewolucja goni rewolucję. Wpływ hiperbolizacji na językowy obraz świata kreowany przez media

Czy za pomocą prawdziwych informacji można kreować nieprawdziwy obraz świata? Okazuje się, że tak, czego dowodem są przekazy medialne. Obraz świata jest w nich kreowany na co najmniej dwa sposoby: pozajęzykowo – poprzez dobór i kolejność prezentowania informacji – oraz językowo – m. in. za pomocą hiperbolizacji, która jest tematem niniejszego artykułu. Przedstawionej analizie przykładów nieadekwatnego zastosowania leksemu wartościującego rewolucyjny w tekstach prasowych towarzyszy refleksja nad funkcją hiperbolizacji w języku mediów oraz jej wpływem na postrzeganie świata przez odbiorcę.

Revolution chases revolution. The influence of hyperbolisation on the linguistic image of the world created by the media

Is it possible to create an unreal image of the world with the use of real information? The mass media prove that it is. They create the image of the world in at least two ways: non-linguistically - through the choice of facts and order of their presentation – and linguistically – for instance through hyperbolisation, which is the subject of this article. The presented analysis of the examples of inadequate use of the evaluative lexeme rewolucyjny (revolutionary) in press is accompanied by the reflection on the role of hyperbolisation in the language of the mass media and its influence on the recipient’s image of the world.

Л.П. Казанская

Лингвистические проблемы нейминга

[Językowe problemy nazewnictwa]

Artykuł jest poświęcony badaniom procesów nazewniczych i bieżącym obserwacjom dotyczącym nazewnictwa. Przeanalizowano odpowiedni zakres zjawisk językowych, aby stworzyć zasady nazewnictwa dla podmiotów handlowych.

The linguistic problem of naming

This article is dedicated to naming processes research and current naming issues observation. We have analysed the range of linguistic phenomena to create adequate naming rules for trade entities.

J. Mędelska, M. Cieszkowski, M. Jankowiak-Rutkowska

Kartka z mrocznych dziejów szkolnictwa Niemców nadwołżańskich

W artykule zarysowano dzieje szkół z niemieckim językiem wykładowym działających w carskiej Rosji, a potem w ZSRR. Ten krótki rys historyczny stanowi niezbędne tło dla analizy językoznawczej elementarza wydanego w ZSRR w 1937 r. i przeznaczonego dla dzieci Niemców nadwołżańskich. Niewielki podręcznik dla siedmiolatków zawiera pewne charakterystyczne cechy wczesnej radzieckiej odmiany współczesnego języka niemieckiego, takie jak dłuższe przechowywanie archaizmów, nadużywanie orientalizmów zapożyczanych przez medium rosyjskie z języków narodów ZSRR, posługiwanie się rusycyzmami, przede wszystkim zaś – sowietyzmami, czyli naprędce powoływanymi do życia nowotworami językowymi odzwierciedlającymi nowe, radzieckie realia. Za pomocą radzieckiego elementarza poddawano dzieci mniejszości niemieckiej nachalnej indoktrynacji. Prościutkie czytanki, wierszyki, zwykłe rymowanki zawierają nierzadko polityczne treści, m.in. odzwierciedlają kult jednostki (por.: Lieber Genosse Stalin! Wir danken dir für unser fröhliches und glückliches Leben! Stalin Führt uns auf Lenins Wege. Stalin ist unser Führer. Es lebe unser lieber Genosse Stalin, der Führer des Volkes!). Elementarz kształtował patriotyzm radziecki, a nie niemiecki, wychowywał człowieka radzieckiego.

A page from the dark history of the educational system of Volga Germans

The article presents an outline of the history of schools with German as the language of instruction, operating in Tsar Russia and then in the Union of Soviet Socialist Republic. This short historical outline is an indispensable background for a linguistic analysis of the ABC-book issued in the Union of Soviet Socialist Republic in 1937 and intended for children of Volga Germans. The said school-book for seven-year-olds contains some characteristic features of early Russian variants of contemporary German, such as longer preservation of archaisms, overuse of orientalisms borrowed by the Russian medium from USSR nations, use of Russicisms, in particular – Sovietisms, i.e. new-coined words created in a hurry which reflect the new, Russian realities. The Russian ABC-book was used for impudent indoctrination of children of the German minority. Simple stories, poems and ordinary rhymes often contain political content and reflect the cult of personality (e.g. Lieber Genosse Stalin! Wir danken dir für unser fröhliches und glückliches Leben! Stalin Führt uns auf Lenins Wege. Stalin ist unser Führer. Es lebe unser lieber Genosse Stalin, der Führer des Volkes!). The ABC-book shaped Russian, not German, patriotism and raised Russian persons.

M. Olszewska

Wulgaryzmy w dyskursie medialnym

Artykuł jest poświęcony wulgaryzmom. Poruszony został temat łamania tabu językowego przez użytkowników współczesnej polszczyzny. Liczne przykłady pokazują, jak często używa się wyrazów powszechnie uznanych za wulgarne w mediach masowych takich jak telewizja, radio czy Internet. Artykuł podkreśla, iż zaczęła panować zasada niczym nie skrępowanej dowolności w doborze słów w dowolnym czasie antenowym i bez zwracania uwagi na zasady kultury językowej.

Vulgar words in the media discourse

The article refers to vulgar words. The issue of breaking language taboo by modern users of Polish language is presented. Numerous examples prove how often words, commonly known as vulgar, are used in mass media such as: TV, radio, or the Internet. The article emphasizes that the trend of unlimited freedom of vocabulary selection at any broadcast time in defiance of the principles of the language culture has become the rule.

A. Paluszak-Bronka

O sakramencie święcenia księży na podstawie kazań ks. Piotra Skargi – rozważania językoznawcy

Artykuł prezentuje nazwania sakramentu kapłaństwa używane w kazaniach ks. P. Skargi. Analizowany materiał wyekscerpowano z tomu Kazania o siedmi sakramentach, wydanym w oficynie Andrzeja Piotrkowczyka w Krakowie w roku 1600, natomiast materiał porównawczy pochodzi ze Słownika polszczyzny XVI wieku oraz licznych publikacji o języku religijnym, których spis podano kolejno w bibliografii. Analiza materiału wykazała, że Skarga nie tworzy raczej nowych nazw dla sakramentu święcenia księży, tzn. nie odbiega od tego, co powiedziano o nim w Biblii oraz co głosili Ojcowie Kościoła, określa go zatem: sakrament święcenia (poświęcenia) księżey, sakrament ręku kładzienia, kapłaństwo. Nomenklatura ta jest zgodna z używaną w XVI w. Niestosowanie neologizmów to nie tylko wymóg przepisów zakonnych, ale także świadomy zabieg kaznodziei. Skarga doskonale zdawał sobie sprawę z faktu, że nie można, zwłaszcza w okresie polemiki, wprowadzać nowych słów z zakresu wiary i religii. Od tej zasady odbiegają określenia peryfrastyczne, wskazujące na pożytki płynące z sakramentu kapłaństwa. Tu Skarga rzeczywiście sięga do skarbów mowy potocznej (żywot i rodzaj macierzyński, sakrament rodzenia ich (księży). Wyrażenia te miały na celu wzbogacić i uplastycznić język i tym samym pobudzić odbiorcę do myślenia i przyjęcia głoszonej przez mówcę nauki.

The sacrament of anointing of the sick on the basis of the sermons of Father P. Skarga – linguists considerations

The article shows the names of the sacrament of priesthood used in Father P. Skarga’s sermons. The analyzed material has been excerpt from Kazania o siedmi sakramentach published in 1600 in Krakow by Andrzej Piotrowczyk publishing house, whereas the comparative material comes from Słownik polszczyzny XVI wieku and numerous publications about religious language, which have been enumerated in the bibliography. Analysis of the material showed that Skarga has not created new names for the sacrament of ordination of priests, wchich means that they have the same forms as in the Bible or in the papers of the Church Fathers, describes him thus: the sacrament of ordination (consecration)of priests, sacrament putting hands, priesthood. This nomenclature is consistent with the one used in the sixteenth century. Non-use of neologisms is not only a requirement of religious rules, but also conscious preacher’s procedure. Skarga was well aware of the fact that one can not, especially during the controversy, to introduce new words in the field of faith and religion. Deviate from this principle determines circumlocutory indicating that the benefits flowing from the sacrament of the priesthood. Skarga really goes back here to the treasures of colloquial speech (life and type of maternity, the sacrament of having them (the priests). Those expressions were intended to enrich and plasticise the language and thus stimulate the recipient to think and accept the idea preached by the speaker.

Д.Б. Пэн

Aнглийская лексика в русскоязычной глянцевой журналистике украины

[Angielskie słownictwo rosyjskojęzycznego dziennikarstwa na Ukrainie]

W artykule przeanalizowano angielski leksykon rosyjskiego dziennikarstwa (czasopisma "Cosmopolitan", "Glance", "Ego", "Playboy", "Weekly" ...). Leksykon analizowany jest na podstawie metody strukturalnej, w szczególności semantyki i funkcji leksykonu. Bibliografia zawiera 26 pozycji.

The english lexicon in the russian glance journalism of the Ukraine

This article analyzes the English lexicon of the Russian glance journalism (the magazines „Cosmopolitan”, „Glance”, „Ego”, „Playboy”, „Weekly”…). The lexicon is analyzed on the basis of the structural method, in particular the semantics and the function of the lexicon. The bibliography includes 26 references

P. Tomasik

O imionach tramwajów

Artykuł poświęcony jest praktyce nadawania imion wagonom tramwajowym. Materiałem badawczym są nazwy z Gdańska i Szczecina. Chrematonimy te poddane zostały analizie socjolingwistycznej i onomastycznej. Onimy można uszeregować w dwóch grupach. Pierwszą stanowią nazwy pamiątkowe, wskazujące ważne osoby z przeszłości (w Gdańsku), drugą – nazwy związane z teraźniejszością miasta, w którym tramwaje są eksploatowane (w Szczecinie).

The names of trams

The article focuses on a practice of naming the tramway cars (in Gdańsk and Szczecin). These chrematonymes are analyzed from the sociolinguistic and onomatophysiological points of view. The names belong to two major groups. The first one consists of the the commemorative names, pointing to the people from the past (in Gdańsk), the second one embraces the names connected with the present (in Szczecin).

II. Polemiki / The Polemics

A. Paluszak-Bronka: Na marginesie wykładu Polish morphophonology dr. Jana Henrika Holsta

J.H. Holst: Reaction to Dr. Anna Paluszak-Bronka’s remarks

III. Kronika / The Chronicle

H. Duszyński, A. Kapuścińska: Ogólnopolska konferencja naukowa JĘZYK – NATURA – CYWILIZACJA (Bydgoszcz, 22-23 września 2011 r.)

E. Kubicka: Kursy języka polskiego jako obcego dla jednostki NATO (JFTC) w latach 2010/2011 i 2011/2012

IV. Recenzje / The Reviews

Jan Wawrzyńczyk, Słownictwo nowopolskie. Redatacje, Uniwersytet Warszawski, Katedra Lingwistyki Formalnej, Warszawa 2011, stron 44 (rec. J. Mędelska)

V. Streszczenia prac doktorskich / The Summaries of Doctoral Dissertations

Stanisław Karwowski, Rosyjskie słownictwo motoryzacyjne w ujęciu onomazjologicznym

Wojciech Wachowski, Understanding Metonymy