STUDIA I ANALIZY

Shanghai Cooperation Organization: A Realist Approach

Jildiz Nicharapova
American University of Central Asia in Bishkek, Kyrgyz Republic

Streszczenie: Artykuł analizuje działania, cele i problemy SOW od momentu powstania, aby zrozumieć, co jest główną przyczyną jej stworzenia i istnienia. Jakie są jej osiągnięcia i jakie korzyści mają poszczególne państwa członkowskie? Czy jest to korzystne dla wszystkich członków? Postawiono hipotezę, że SOW służy tylko jego dużym członkom i ma być narzędziem Chin do wejścia do Azji Środkowej bez drażnienia Rosji. W artykule przeanalizowano działania SOW w ramach istniejących teorii SM, aby odpowiedzieć na powyższe pytania. Głównym celem powstania SOW była próba przejęcia kontroli przez mocarstwa regionu Azji Centralnej. SOW zmaga się z problemem braku zaufania między jej członkami. SOW jest bardzo ważnym instrumentem gwarantującym chińsko-rosyjskie partnerstwo. Gwarantuje również, że Chiny nigdy nie zdominują Azji Centralnej, ze względu na wiele porozumień podpisanych w ramach organizacji. Po ponad dwudziestu latach historii i istnienia SOW może stać się prawdziwą siłą na arenie międzynarodowej. Zamiarem SOW jest stać się światową siłą i stworzyć bardziej sprawiedliwy porządek międzynarodowy. SOW ma potencjał gospodarczy i wolę
polityczną żeby to uczynić.
Słowa kluczowe: Azja Centralna, Rosja i Chiny w AC, międzynarodowe i regionalne organizacje w AC, SOW, EUG, JPiJD, bezpieczeństwo międzynarodowe i regionalne

Italy’s Cultural Diplomacy: From Propaganda to Cultural Cooperation

Lorenzo Medici
University of Perugia

Streszczenie: Dyplomacja kulturowa zawsze była ważnym narzędziem w polityce zagranicznej Włoch. Kultura była ważną wartością już w okresie liberalnym, a także w znacznym zakresie używana przez włoskich faszystów. W okresie międzywojennym promocja kultury poza granicami kraju miała na celu szerzenie pewnego organizacyjnego modelu ustroju społeczno-politycznego.
Po drugiej wojnie światowej zasoby kulturowe odgrywały fundamentalną rolę we włoskich stosunkach międzynarodowych. Rząd demokratyczny dokonał zmiany metod działań od zasadniczo propagandowych, stosowanych przez faszystów głównie w drugiej połowie lat 30. XX wieku, do dyplomacji kulturowej, bardziej wyczulonej na kwestie dialogu i współpracy.
Soft power polityki kulturowej zaczęło nabierać coraz większego znaczenia. Ze względu na brak efektywnych narzędzi dyplomatycznych o charakterze politycznym i ekonomicznym, klasa rządząca skupiła się na promowaniu tradycji kulturowych swojego narodu.
Demokratyczne Włochy wciąż wykorzystywały środki i personel zapewniony przez faszystów, jednak przyjęto innowacyjny program dyplomacji kulturowej z uwzględnieniem nowych przesłanek i celów. Taka polityka była umiarkowana i z pewnością pozbawiona motywów kulturowych, jednak w rzeczywistości i dłuższej perspektywie nastawiona była na pozyskiwanie kontaktów z nowymi krajami, zaprzyjaźnienie się z nimi i zyskanie sympatii ich elit, a w ostateczności na nawiązywanie z nimi relacji ekonomicznych i politycznych.
W ramach struktury szeroko zakrojonych działań nastawionych na wspieranie multilateralnej dyplomacji, nowi liderzy post-faszystowskich Włoch promowali międzynarodową współpracę kulturową, która odeszła od torów polityki siły wyznaczonych przez poprzedni reżim, oraz uznanie integralności kulturowej Włoch. Mimo to pozostawali czujni, by chronić interesy narodowe. Wymiar zamierzonej przez nich współpracy był realizowany przede wszystkim poprzez uczestnictwo Włoch w UNESCO.
Słowa kluczowe: soft power; dyplomacja kulturowa; propaganda; współpraca kulturowa; kulturowa polityka zagraniczna; faszyzm; polityka zagraniczna Włoch; UNESCO.

UE – Ukraina: wokół europejskich aspiracji Kijowa. Wybrane aspekty z uwzględnieniem perspektywy niemieckiej

Michał M. Kosman
Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy

Streszczenie: Cele artykułu wiążą się z omówieniem dążeń Ukrainy do zbliżenia z Unią Europejską, zwłaszcza po „pomarańczowej rewolucji” z 2004 r. oraz w kontekście konfliktu z Rosją o Krym i wschodnią Ukrainę, jaki rozpoczął się w 2014 r. Ponadto został przybliżony zarys stanowiska Niemiec wobec samego konfliktu i relacji Ukrainy z UE. Autor podjął próbę rozstrzygnięcia problemu szans Ukrainy na przystąpienie do Unii w przewidywalnej perspektywie. Wykorzystane zostały przede wszystkim publikacje naukowe, prasowe oraz dokumenty Unii Europejskiej.
Słowa kluczowe: Ukraina, Rosja, Krym, aneksja Krymu, Donbas, Unia Europejska, Niemcy

Proces negocjacji brexitu w polityce Davida Camerona i Theresy May

Nicole Pietrzak
Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy

Streszczenie: Opuszczenie Unii Europejskiej przez Wielką Brytanię (tzw. brexit) to jedno z najważniejszych wydarzeń w dziejach integracji europejskiej. Jest ono również pierwszym tego typu zdarzeniem w historii Wspólnoty, choć nie jedynym postulowanym przez rząd Wielkiej Brytanii. Celem badawczym artykułu jest analiza działalności politycznej brytyjskich premierów: Davida Camerona i Theresy May w sprawie wyjścia Zjednoczonego Królestwa ze struktur Unii Europejskiej. Decyzja brytyjskiego rządu została podjęta po przeprowadzeniu referendum w dniu 23 czerwca 2016 r., a jego następstwem było uruchomienie artykułu 50 Traktatu Unii Europejskiej. Konsekwencje brexitu w znacznym stopniu uzależnione są od wyników negocjacji, choć z całą pewnością odczuwalne będą zarówno w wymiarze politycznym, ekonomicznym, jak i społecznym. Najważniejsze wnioski zawarto w podsumowaniu.
Słowa kluczowe: brexit, Unia Europejska, referendum, Wielka Brytania, integracja europejska

The United Kingdom’s Trade Relations with Kenya in the Context of Brexit

Łukasz Jureńczyk
Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy

Streszczenie: Przedmiotem artykułu jest współpraca handlowa między Wielką Brytanią i Kenią w kontekście wyjścia Zjednoczonego Królestwa z Unii Europejskiej. W artykule scharakteryzowano współpracę handlową Wielkiej Brytanii i Kenii oraz omówiono tendencje istniejące w zakresie tej współpracy w ostatnich latach. Przedstawiono główne zagrożenia dla tej współpracy jakie niesie za sobą Brexit, wskazano działania jakie muszą zrealizować państwa, aby przeciwdziałać negatywnym następstwom Brexitu oraz przedstawiono szanse jakie potencjalnie daje Brexit dla pszerzenia współpracy handlowej między państwami. Ponadto zarysowano zmianę klimatu politycznego jaka nastąpiła między państwami w ostatnich latach, co ma znaczny wpływ na realizację współpracy gospodarczej, w tym wymianę handlową. Celem artykułu jest przedstawienie i ocena wyzwań stojących przed państwami w kontekście Brexitu, które muszą one przezwyciężyć dla utrzymania i pogłębienia współpracy handlowej. Głównym problemem badawczym jest pytanie, czy Brexit spowoduje osłabnięcie czy dynamizację stosunków handlowych między Wielką Brytanią i Kenią? Główną tezą artykułu jest stwierdzenie, że Brexit powoduje dużą niepewność co do przyszłości współpracy handlowej między Wielką Brytanią i Kenią. Daje on jednak szansę na dynamizację tej współpracy, a Kenia może stać się modelowym partnerem dla Zjednoczonego Królestwa w ramach promowanej przez Londyn koncepcji „Global Britain”. Pozytywne tendencje rozwojowe Kenii sprawiają, że staje się ona coraz bardziej atrakcyjnym partnerem handlowym dla Wielkiej Brytanii. Kenia natomiast chce wykorzystać sytuację poszukiwania przez Zjednoczone Królestwo partnerów handlowych spoza Unii Europejskiej.
Słowa kluczowe: Wielka Brytania, Kenia, stosunki handlowe, Brexit

European Agenda on Migration – Assumptions and Implementation

Maria Ewa Szatlach
Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy

Streszczenie: W połowie października 2019 roku Komisja Europejska przedstawiła sprawozdanie dotyczące realizacji działań w ramach „Europejskiego programu w zakresie migracji” z 2015 r. i wskazała na obszary wymagające dalszych działań związanych głównie z nielegalną migracją, przemytem migrantów i handlem ludźmi. KE podkreśliła, że Unia Europejska będzie w stanie skutecznie i humanitarnie walczyć z tymi problemami tylko wtedy, jeśli wszystkie państwa członkowskie wspólnie wezmą udział w tej walce. Nielegalna migracja stała się jednym z najważniejszych problemów UE już w latach 90. XX w., a wzrastająca liczba nielegalnych migrantów zwiększyła poczucie, że pojedyczne państwo nie jest w stanie kontrolować osób przybywających na jego terytorium (Boswell, 2003, ss. 618–620). Europejczycy przerazili się skalą migracji. Zaczęły narastać konflikty i antagonizmy między ludnością miejscową i szybko rosnącą liczbą migrantów. Celem artykułu jest analiza dotychczasowej realizacji postanowień „Europejskiego programu z zakresu migracji” z 2015 roku.
Słowa kluczowe: polityka migracyjna, polityka azylowa, nielegalna migracja, przemyt migrantów, Unia Europejska

Podmorskie kable telekomunikacyjne jako element globalnej infrastruktury krytycznej. Ocena podatności na zagrożenia

Krzysztof Kubiak
Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach

Streszczenie: Artykuł jest pierwszą w literaturze polskiej próbą nakreślenia roli odgrywanej we współczesnym, informacyjnym, świecie przez podmorskie kable telekomunikacyjne. Autor kreśli syntetyczną historię rozwoju kabli podmorskich oraz przedstawia ich aktualną sieć. W artykule omówiono ponadto najczęściej występujące przyczyny skutkujące przerwaniem kabli oraz zaprezentowano przykłady takich zdarzeń oraz ich następstwa. Autor podkreśla ponadto, że w świetle obowiązującego prawa morza kable telekomunikacyjne nie są objęte szczególną ochroną. Mimo, że są one ważnym elementem infrastruktury krytycznej, to kwestia ta nie budzi zainteresowania państw, gdyż w znakomitej większości stanowią one własność podmiotów prywatnych. Rozwój komunikacji opartej o kable jest niezwykle dynamiczny. W okresie krótszym niż życie jednego pokolenia przeistoczyły się one ze „środka łączności”, przydatnego i użytecznego, ale nieposiadającego krytycznego znaczenia w prawdziwy „system nerwowy” zglobalizowanej gospodarki funkcjonującej głównie w oparciu o rzeczywistość wirtualną. Kable podmorskie, zarówno z uwagi na swe znaczenie ekonomiczne, polityczne i społeczne, jak i fizyczne charakterystyki są potencjalnie silnie eksponowane na destrukcyjne oddziaływania. Mogą być one następstwem katastrof naturalnych, ale również kroków podejmowanych intencjonalnie przez pojedynczych ludzi, organizacje o charakterze ekstremistycznym lub państwa.
Słowa kluczowe: kable telekomunikacyjne, ocean światowy, zagrożenia, infrastruktura krytyczna

Wybrane działania polityki bezpieczeństwa w zakresie informacji wywiadowczych na początku XXI wieku

Marek Górka
Politechnika Koszalińska

Streszczenie: Ogromne zmiany i ciągły rozwój zastosowań technologii i komunikacji zmieniły sposób, w jaki postrzegany jest świat. Rewolucja informacyjna miała wpływ na gromadzenie danych wywiadowczych, ich przetwarzanie, analizę i rozpowszechnianie, a także na to, w jaki sposób decydenci mogą uzyskać dostęp do rzetelnych informacji w odpowiednim czasie, a także do źródeł, na których najprawdopodobniej będą polegać, gdy konkretna informacja jest potrzebna do podjęcia decyzji. Niniejszy artykuł próbuje opisać, przeanalizować i wyjaśnić naturę trwającej rewolucji informacyjnej, przedstawić jej główny wpływ na wywiad i politykę bezpieczeństwa oraz omówić znaczenie analizy wywiadowczej w kontekście realizowania działań podczas misji pokojowych.
Słowa kluczowe: polityka bezpieczeństwa, wywiad, kontrwywiad, cyberbezpieczeństwo, misje pokojowe

Wybór czy przymus? Sowieckie gwarancje bezpieczeństwa dla Polski po 1945 r.

Sławomir Sadowski
Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy

Streszczenie: Włączenie Polski w sowiecką strefę wpływów i zmiana jej położenia geopolitycznego w 1945 r. odbyło się przy niewielkim poparciu społecznym, co powodowało konieczność przekonania Polaków o fundamentalnym znaczeniu ZSRR i decydentów komunistycznych dla integralności terytorialnej i bezpieczeństwa Polski. Komuniści po umocnieniu władzy podjęli szereg działań, których celem było przekonanie Polaków, że ZSRR jest najważniejszym i jedynym gwarantem polskiej państwowości w nowych realiach geopolitycznych. Pytanie o zakres, treść i efektywność tych działań jest przedmiotem artykułu, w którym autor analizuje metody uzależnienia polityki bezpieczeństwa Polski od ZSRR w kontekście ustanowienia granicy kraju na Odrze i Nysie Łużyckiej jako aktu sprawiedliwości dziejowej, który mógł się dokonać tylko za sprawą komunistów polskich wspieranych przez ZSRR. W konsekwencji polityka zagraniczna i militarna Polski Ludowej została wkomponowana w szerszą koalicyjną strukturę, czyli praktycznie w pełni uzależniona od polityki sowieckiej. Polityka ta była uzasadniana w taki sposób, by wykazać nieuchronność sowieckich gwarancji bezpieczeństwa, wyrosłych z wojennego polsko-radzieckiego braterstwa broni.
Słowa kluczowe: Polityka bezpieczeństwa państwa, granica na Odrze i Nysie Łużyckiej, braterstwo broni, manipulacja społeczna

Wojna dronowa jako permanentny stan wyjątkowy

Mateusz Pietryka
Uniwersytet Warszawski

Streszczenie: W 2001 r. rozpoczęła się tzw. wojna z terroryzmem, która zrodziła liczne, nieznane wcześniej taktyki i technologie. Jedną z najważniejszych okazały się być wojskowe drony. Na początku używane do zadań rozpoznawczych i namierzania celu, szybko stały się śmiercionośną bronią, która zmienia wymiar wojny. Śmierć w konfliktach zbrojnych, niegdyś zadawana bezpośrednio, dziś jest zapośredniczona przez zaawansowane technologie. Zautomatyzowane, matematyczne algorytmy podejmują decyzję, czy jednostka powinna żyć, czy też zostać wyeliminowana w imię bezpieczeństwa publicznego. W swoim artykule dowodzę, że uśmiercanie za pomocą wojskowych dronów nie jest tylko kolejną taktyką wojenną, ale nowym paradygmatem, który może doprowadzić do transformacji politycznego i prawnego modelu ustrojowego krajów zachodnich. Paradygmat ten analizuję pod kątem teorii „stanu wyjątkowego” Carla Schmitta. Nowe metody sprawowania kontroli nad prawem oraz zarządzania populacją charakteryzuję za pomocą Agambenowskiej koncepcji „włączającego wykluczenia”.
Słowa kluczowe: demokracja, drony, stan wyjątkowy, wojna

Distribution of Power and a Political Change in David Hume’s Poltical Theory

Łukasz Perlikowski
Mazowiecka Uczelnia Publiczna w Płocku

Streszczenie: W tekście prezentuję interpretację teorii polityki autorstwa Davida Hume’a. Stąd metodę dociekań można określić jako hermeneutyczną. Główne wątki, które podkreślam w toku wywodu to: pojęcie stabilności, dystrybucja władzy, rola opinii w wymiarze politycznym i konserwatywna postawa wobec zmiany. Twierdzę, że z teorii Hume’a można wyciągnąć ważną lekcję dla nauk o polityce. Ogólnie rzecz biorąc, lekcja ta polega na odrzucenia tak zwanego fetyszyzmu ustroju politycznego i skupieniu się na relewantnych sprawach związanych ze stabilnością społeczną. Kwestie te są ściśle determinowane przez opinie, stąd właściwym przedmiotem nauk o polityce powinny być właśnie one. Jako jeden z wniosków proponuję twierdzenie, że polityka jest, i powinna być tylko niewolnikiem opinii, co stanowi aluzję do słynnego zdania z Traktatu o naturze ludzkiej, że rozum jest, i powinien być tylko niewolnikiem emocji.
Słowa kluczowe: David Hume, teoria polityki, stabilność, dystrybucja władzy, reżim polityczny, zmiana, racjonalność

Problem degeneracji w myśli anarchistycznej P. Kropotkina

Maciej Drabiński
Uniwersytet Warszawski

Streszczenie: Piotr Kropotkin był jednym z najważniejszych teoretyków anarchizmu, a także szanowanym naukowcem oraz czołowym przedstawicielem tzw. darwinizmu rosyjskiego (wschodniego). Łączenie ambicji politycznej i naukowej przez „anarchistycznego księcia” legło u podstaw jego scjentyzmu, a także stanowiło asumpt do dokonania krytycznej analizy istniejącej rzeczywistości społeczno-ekonomicznej pod kątem jej wpływu na kondycję biologiczną i moralną gatunku ludzkiego. Rosyjski anarchista był bowiem przekonany o destrukcyjnym wpływie warunków generowanych przez państwo i kapitalizm, które miały stanowić zasadniczą przyczynę degeneracji człowieka. W tym też kontekście wysuwane przez Kropotkina propozycje polityczne postrzegać można jako próbę przezwyciężenia postępującej zapaści, zarówno biologicznej, jak i moralnej, ludzkości. Celem niniejszego artykułu jest przedstawienie wspomnianej analizy, a także ukazanie wpływu i podobieństw kropotkinowskiego projektu z popularną w drugiej połowie XIX w. tzw. teorią degeneracji.
Słowa kluczowe: anarchizm, komunizm, darwinizm, eugenika, neolamarkizm, kapitalizm

Arywizm, chremastyka, matematyzacja a humanocentryzm – apologetyka aksjologii w ekonomii

Błażej Piskorz
Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy

Streszczenie: Głównym celem artykułu jest zweryfikowanie hipotezy, iż wyrugowanie wartości z ekonomii powoduje niekorzystne zmiany społeczne prowadzące do rozwarstwienia społecznego. Pobocznie rozważane będzie, czy homo neuroeconomicus jest już wiodącym paradygmatem w ekonomii, a marketing kreuje nasze postawy, mając za cel wyłącznie sprzedaż, a nie dystrybucję dóbr. Artykuł ma na celu także ukazać relewantność aksjologii w ekonomii, gdyż już na poziomie metateoretycznym jej ontologiczny status konstytuują zaszczepione przez uznanych ekonomistów wartości. Tymczasem ze współczesnej ekonomii próbuje się stworzyć naukę ścisłą, dezawuując jej normatywny dorobek. Matematyzuje się zapis, który bez nacechowania wartościującego, emocjonalnie wyklucza człowieka jako istotnego podmiotu ekonomii. Zatracenie autotelizmu w egzemplifikacji człowieka oraz jego naturalnej inklinacji do partycypacji w gospodarce powoduje nieinkluzywność w uczestnictwie. Próba tych zmian doprowadziła również do wykreowania homo neuroeconomicus jako modelowego przykładu człowieka konsumenta, który ma trzy zadania: kupować, kupować, kupować. Adekwatną metodą ukazania problemu jest wykorzystanie metody opisowej dla przybliżenia problemu oraz analizy komparatystycznej, która wskazuje, że nie ma jednej możliwości spojrzenia na ekonomię oraz uskuteczniania jej w rzeczywistości.
Słowa kluczowe: chremastyka, aksjologia, heterodoksja, zrównoważony rozwój, konsumpcja, rachityczność paradygmatu, humanocentryzm, homo neuroeconomicus

Anthropocentrism and Biocentrism in Human Attitudes toward Some Selected Dilemmas of Environmental Ethics – Case of Kuyavian and Pomeranian Province Citizens

Wojciech Trempała, Andrzej Papuziński
Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy

Streszczenie: W niniejszym artykule autorzy prezentują wyniki badań własnych nad postawami wobec czterech wybranych dylematów rozpatrywanych na gruncie etyki środowiskowej. Pomiaru empirycznego dokonano przy użyciu kwestionariusza ankiety w latach 2014–2015 na 1000-osobowej, reprezentatywnej próbie mieszkańców województwa kujawsko-pomorskiego. Respondenci zostali poproszeni o ustosunkowanie się do 16 stwierdzeń, których treść odnosiła się do takich zagadnień, jak kwestia wartości życia ludzkiego w obliczu groźby przeludnienia i postulatów związanych z ograniczeniem liczby populacji ludzkiej, znaczenie interesów ludzkich w kontekście dobra przyrody, priorytetowe cele ochrony środowiska, a także zasady zadośćuczynienia określającej zakres rekompensowania szkód poczynionych przez działalność człowieka w środowisku przyrodniczym. Każdy z wymienionych czterech problemów został przedstawiony ankietowanym do oceny w formie 4 stwierdzeń dopasowanych pod względem aksjologicznym do obowiązującego w etyce środowiskowej podziału na stanowiska antropocentryczne i biocentryczne.
Słowa kluczowe: antropocentryzm, biocentryzm, świadomość ekologiczna, socjologia środowiskowa, etyka środowiskowa

Proces ‘bottom-up’ – idea planowania rozwoju i projektowania przestrzeni oparta na partycypacji społecznej

Dominika Muszyńska-Jeleszyńska
Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy

Streszczenie: Bottom-up to idea włączania mieszkańców w procesy planistyczne i projektowe. Podstawą oddolnego podejścia jest realne uczestnictwo, zaangażowanie, współpraca i wspólne podejmowanie decyzji przez różnych aktorów procesu projektowego. Kluczową rolę pełni w nim społeczność lokalna traktowana jako podmiot i najważniejszy odbiorca działań. Proces bottom-up opiera się na profesjonalnej facylitacji merytorycznych treści w oparciu o akceptowane podstawy prawne i etyczne. Głównym celem artykułu jest przedstawienie idei i najważniejszych założeń procesu bottom-up w kontekście uspołecznia procesów planistycznych i rozwojowych. W artykule dokonano analizy ról poszczególnych uczestników procesu, tj. roli społeczności lokalnej oraz architekta i urbanisty w kontekście facylitacji procesu. Przedstawiono także duńskie doświadczenia w prowadzeniu procesów planistycznych z mieszkańcami. Artykuł powstał m.in. na bazie doświadczeń autorki z udziału w polsko-duńskim projekcie pt. „PWP – nowatorskie narzędzie kształtowania przestrzeni publicznej”.
Słowa kluczowe: bottom-up, proces, partycypacja społeczna, planowanie przestrzeni, społeczność lokalna, facylitacja

Zmiany ładu społeczno-politycznego i ich wpływ na funkcjonowanie demokracji

Marek Bednarz
Akademia Pomorska w Słupsku

Streszczenie: Pod koniec XX w. dokonały się radykalne zmiany zarówno w sferze stosunków międzynarodowych, jak i obszarze rozwoju społecznego, które stały się źródłem wyzwań dla bezpieczeństwa politycznego, militarnego, ekonomicznego i społecznego. Co więcej, zachodzące obecnie przemiany społeczno-ekonomiczne wywołane funkcjonowaniem wolnego rynku dają realne podstawy do zakwestionowania tezy, że demokracja przedstawicielska jest przyszłością świata nawet w odniesieniu do demokratycznych państw wysokorozwiniętych. Dodatkowo obnażyły one słabość nieprzystających do obecnych warunków rozwiązań instytucjonalnych mających zapewnić ład i rozwój społeczny.
Słowa kluczowe: rozwój społeczny, ład społeczny, nowe ryzyka socjalne, zabezpieczenie społeczne, demokracja, partycypacja polityczna, wykluczenie społeczne, rynek pracy

Bogurodzico, przegoń Putina. Pussy Riot – feministki kontra autorytaryzm w Rosji

Szymon Wasielewski
Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy

Streszczenie: Wydarzenia mające miejsce w końcówce 2011 r. w Rosji – sfałszowane wybory parlamentarne oraz nominacja Władimira Putina jako kandydata na prezydenta, oznaczająca de facto jego powrót na Kreml po 4 latach – spowodowały liczne protesty na nieznaną dotychczas w rosyjskich realiach skalę. Na ulicę Moskwy wyszło według różnych szacunków kilkadziesiąt tysięcy niezadowolonych obywateli, którym przewodzili m.in. Aleksiej Nawalny oraz zamordowany w 2015 r. Borys Niemcow. Publiczne poparcie władzy oraz potępienie protestujących przez Patriarchę Cyryla – zwierzchnika Rosyjskiej Cerkwi Prawosławnej spotkało się z reakcją ze strony oburzonego społeczeństwa. 21 lutego 2012 r. w soborze Chrystusa Zbawiciela w Moskwie doszło do punkowego performance’u feministycznej grupy Pussy Riot. Występ miał być formą protestu wobec nieformalnego sojuszu tronu i ołtarza panującego w Rosji od wielu lat, zobowiązującego obie strony do wzajemnego wsparcia, szczególnie w kryzysowych momentach. Proces trzech członkiń Pussy Riot – Nadieżdy Tołokonnikowej, Jekateriny Samucewicz oraz Marii Alochiny miał charakter polityczny, pomimo usilnych starań sędzów oraz prokuratorów, którzy próbowali zarzutom nadać charakter obrazy uczuć religijnych. Na kobietach dokonano politycznego linczu, którego rzeczywistym powodem było okazanie nieposłuszeństwa wobec głowy państwa rosyjskiego oraz sprzeciw wobec autorytarnej formie rządów. Pokazowy proces potraktowano jako przestrogę dla przeciwników systemu przed podjęciem jakichkolwiek działań wymierzonych we władzę państwową. Performance Pussy Riot oraz jego konsekwencje sprowokowały wiele pytań na temat kondycji praworządności w Rosji oraz trwałości reżimu Władimira Putina. W artykule opisana została wcześniejsza działalność aktywistek Pussy Riot, tło wydarzeń poprzedzających słynne wystąpienie w soborze Chrystusa Zbawiciela, pokazowy proces oraz reakcja świata na wyrok. Głównym problemem badawczym jest odpowiedź na pytanie, czy działalność feministycznej, punkowej grupy Pussy Riot ma charakter polityczny? Główną hipotezą jest założenie, że ze względu na panujący w Rosji „sojusz ołtarza z tronem”, czyli zażyłą relację Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego z aparatem władzy państwowej, każdy przejaw niesubordynacji względem państwa przy użyciu dominującej religii powoduje automatycznie jego upolitycznienie. Metoda badawcza wykorzystana w artykule to analiza źródeł pisanych.
Słowa kluczowe: Rosja, Cerkiew, władza, autorytaryzm, Pussy Riot

Эссе о провинции (заметки о дефиците власти в современной России)

Александр Скиперских
Bunin Yelets State University, Yelets, Russia

Аннотация: В данной статье автор пытается понять, как институты власти могут функционировать в условиях российской провинции и как они могут восприниматься обществом. Власть распределяется неравномерно, и это в полной мере сказывается на её дефиците применительно к провинциальному политическому дискурсу. Пример современной России не является исключением.
Автор считает, что современные политические практики власти основываются на определённых культурных основаниях, объясня-ющихся особым отношением к провинции, которое традиционно присутствует в политическом дискурсе. Автор видит это отношение в различных сюжетах из текстов Александра Пушкина, Андрея Платонова, Антона Чехова, Ивана Бунина и других русских классиков. Авторская интерпретация проблемы потребовала обращения и к теоретическим работам политических философов, среди которых можно выделить Джорджо Агамбена, Альбера Камю, Никласа Лумана, Мишеля Фуко и Макса Шелера. Для автора важность подобного обращения была обусловлена тем фактом, что в центре отмеченных теоретических построений, так или иначе, присутствует проблема соотношения властии сопротивления.
По мнению автора, в пространстве российской провинции существует объективный дефицит институтов власти, говорящий, с одной стороны, об определённом пренебрежении провинцией, а, с другой стороны, свидетельствующий о силе сопротивления инициативам власти на местах и правовом нигилизме, ставшем частью мировоз-зренческой философии российского провинциала. Представленность человека самому себе, влияет на достаточно критическое отношение к власти. Человек больше не способен доверять институтам власти и искать у них поддержки, что в полной мере раскрывается на примере современной российской провинции, наследующей традицию осторожного и нигилистического отношения к политическим институтам в собственной истории.
Политика федеральной власти в современной России порождает серьёзные разрывы между центром и провинцией, что не может не сказываться на специфическом восприятии самой власти, а также влияет на формирование анархических установок.
Ключевые слова: власть, дискурс, легитимация, политическое пространство, провинция, Россия, русская культура

Contemporary Applications of Prohibition of Discrimination in Turkish Constitutional Court Decisions

Sabriye Beste Kabaçam
Muğla Sıtkı Koçman University

Streszczenie: Zakaz dyskryminacji i zasada równości są jednymi z najważniejszych elementów koncepcji praw człowieka. Współcześnie, odkąd liczba przypadków dyskryminacji w życiu codziennym zaczęła się zwiększać, kontrowersyjną stała się kwestia tego, w jakim stopniu prawo może chronić przed dyskryminacją jednostkę będącą rdzeniem społeczeństwa. W tureckiej konstytucji nie występuje zapis, który zabraniałby dyskryminacji. Jej przypadki rozpatrywane są w ramach zasady równości scharakteryzowanej w Artykule 10. Obszar badawczy tej pracy obejmuje prezentację tego, jak do zakazu dyskryminacji odnosi się turecki Trybunał Konstytucyjny oraz w jakim stopniu jego decyzje w tych przypadkach są podobne do wyroków Europejskiego Trybunału Praw Człowieka. Do przeprowadzenia analizy wykorzystano metodę historyczną i porównawczą.
Słowa kluczowe: prawa człowieka, zakaz dyskryminacji, zasada równości, turecki Trybunał Konstytucyjny, Artykuł 10 Konstytucji Turcji z 1982 r., Artykuł 14 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka

Edukacja jako przedmiot zainteresowań polskich partii politycznych w drugim dziesięcioleciu XXI w. Analiza wybranych programów wyborczych

Ewelina Malendowicz
Szkoła Podstawowa nr 56 z oddziałami integracyjnymi w Bydgoszczy

Streszczenie: Celem artykułu jest refleksja nad pluralizmem planów i projektów systemu edukacji szkolnej w Polsce w końcu drugiej dekady XXI w. oraz stanowisk partii politycznych dotyczących reform oświaty dzieci i młodzieży. Hipotezą badawczą w artykule jest założenie, że programy wyborcze polskich partii politycznych cechuje pluralizm wizji edukacji. Są one częściej propozycjami reform dostosowujących edukację do zadań współczesnej gospodarki, rynku i przemian społecznych, niż propozycjami na rzecz głębokich zmian. Zastosowaną metodą badawczą w artykule jest analiza dokumentów źródłowych, tj. programów partii politycznych, a także ich analiza porównawcza. Analizie poddano aktualne w drugiej dekadzie XXI stulecia programy 14 partii politycznych. Były to: Sojusz Lewicy Demokratycznej (SLD), Unia Pracy (UP), Polska Partia Pracy – Sierpień’80 (PPP-S’80), Partia Razem, Wiosna, Partia Zieloni, Polskie Stronnictwo Ludowe (PSL), Stronnictwo Demokratyczne (SD), Platforma Obywatelska Rzeczypospolitej Polskiej (PO), Nowoczesna, Prawo i Sprawiedliwość (PiS), Koalicja Odnowy Rzeczypospolitej Wolność i Nadzieja (KORWiN), Prawica Rzeczypospolitej, Ruch Narodowy (RN).
Słowa kluczowe: partia polityczna, program wyborczy, edukacja, reforma, nauczyciel, uczeń

Data Journalism and Politics: Election DataBot, European Data Journalism Network and Media 3.0 Foundation

Paulina Kosobucka
Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu

Streszczenie: Celem artykułu jest wyjaśnienie czym jest cyfrowe dziennikarstwo zwane dziennikarstwem opartym na danych i jak stosowane jest ono w praktyce w odniesieniu do polityki. Definicje i teoretyczne aspekty dziennikarstwa opartego na danych podano w pierwszej części artykułu (przykładowe zmienne, najczęstsze sposoby prezentowania danych, czynniki, na których dziennikarze pracujący z danymi skupiają swoją uwagę itd.). Jak zapowiada tytuł artykułu, polityka jest jednym z obszarów, w których ten typ dziennikarstwa jest stosowany. W tej pracy uwagę skupiono na trzech projektach dziennikarstwa opartego na danych. Pierwszym przykładem jest Election DataBot wykorzystywany do pozyskiwania i wizualizacji danych dotyczących prac amerykańskich kongresmenów oraz wyborów. W odpowiedniej części tekstu dokonano  charakterystyki tego narzędzia oraz organizacji, które je zaprojektowały. Kolejne dwie inicjatywy dziennikarstwa opartego na danych to European Data Journalism Network (jaka sama nazwa wskazuje dot. polityki europejskiej) oraz Fundacja Media 3.0 (dot. polityki polskiej). Inicjatywy te zapewniają praktyczne możliwości obserwacji, analizy i wizualizacji danych politycznych. Metoda wykorzystana w badaniu to analiza tematyczna źródeł internetowych. Hipotezą badawczą jest przypuszczenie, że dziennikarstwo oparte na danych wciąż jest rozwijającą się gałęzią dziennikarstwa, która ma zastosowanie do obserwacji polityki, a więc wspierania pracy dziennikarzy, analityków i innych osób zainteresowanych pozyskiwaniem i przetwarzaniem danych.
Słowa kluczowe: dziennikarstwo oparte na danych, wybory, inicjatywy, po lityka, narzędzia, Election DataBot, European Data Journalism Network, Fundacja Media 3.0

Antyimperialistyczne dyskursy polityczno-medialne w regionach Hiszpanii i państwach Hispanoameryki

Radosław Sajna
Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy

Streszczenie: Artykuł koncentruje się na antyimperialistycznych dyskursach polityczno-medialnych w różnych kontekstach w świecie hiszpańskojęzycznym, czyli w Hiszpanii i Hispanoameryce. Analizowane dyskursy pojawiają się w różnych mediach – w przypadku Hiszpanii problem imperializmu występuje głównie w regionach, gdzie tradycje kulturowe (regionalne) są szczególnie silne, tj. w Katalonii i Kraju Basków. W politycznej walce o niepodległość Hiszpania jest traktowana jako imperialistyczny wróg – okupant. W przypadku Hispanoameryki niektórzy przywódcy polityczni (głównie lewicowi) wykorzystują media (jak na przykład międzynarodową stację telewizyjną TeleSUR, założoną z inicjatywy Hugona Chaveza) do antyimperialistycznej propagandy, choć dziś głównym wrogiem nie jest już Hiszpania, lecz Stany Zjednoczone ze swoją „neoliberalną”, „neokolonialną” polityką gospodarczą wobec biedniejszych narodów Ameryki Łacińskiej.
Słowa kluczowe: Katalonia, Kraj Basków, Hispanoameryka, imperializm, media

Access to Public Information as a Political Sciences Technique: What and How Should Be Studied, and What for?

Marcin Wałdoch
Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy

Streszczenie: Dostęp do informacji publicznej w Polsce jest najczęściej dyskutowany w kontekście prawnym lub politycznym. Jednakże nie jest dyskutowany, świadomie, jako narzędzie do gromadzenia danych w trakcie badań prowadzonych przez politologów. W tym artykule, któremu nadano charakter postulatywny, wskazuje się na korzyści płynące z realizacji prawa dostępu do informacji publicznej jako techniki gromadzenia danych źródłowych przez politologów. Proponowana technika gromadzenia danych może być użyta przez naukowców – politologów w różnych państwach świata, tam gdzie jest prawnie gwarantowany dostęp do informacji publicznej.
Słowa kluczowe: techniki gromadzenia danych, nauki o polityce, dostęp do informacji publicznych, informacja publiczna

Этномазаика программ радио «Достук» Общественной телерадиовещательной корпорации Кыргызстана

Aina Duishekeeva
Kyrgyz National University named after Jusup Balasagyn

Аннотция: Кыргызстан – полиэтническое государство, в котором проживают представители более 100 различных этносов. Контент СМИ Кыргызстана отражает многоязычие и культуру этносов, проживающих на территории республики. Сегодня в информационном поле Кыргызстана представлены печатные СМИ (газеты, журналы), основным предназначением которых является разностороннее освещение жизнедеятельности той или иной этнической группы, её взаимодействие в полиэтническом обществе. Этнотематическая составляющая материалов этих изданий является если не абсолютной, то преобладающей, что дает нам право классифицировать их как этнические СМИ. Их учредителями являются этнические общественные объединения (ЭОО), источниками финансирования – этнические общины, а также в некоторых случаях этнические прародины. По последним данным, свои печатные издания имеют около 10 этниче ских общественных объединений.
Государство обеспечивает вещание этническим группам на родном языке на Общественной телерадиовещательной корпорации (ОТРК) Кыргызской Республики. Редакционная политика ОТРК строится в интересах всего населения Кыргызстана, с учетом этнического, национального и культурного разнообразия страны. В телевизионном формате все этнические группы Кыргызстана имеют возможность 1–2 раза в год участвовать в специальных телепрограммах ОТРК, освещающих этносферу, таких как «Колесо жизни», «Мекеним Кыргызстан», а также в этнопрограммах других частных телеканалов.
Радио «Достук» (Дружба) запустилось в рамках стратегии развития ОТРК в период 2013–2015 года, а также в соответствии
с концепцией укрепления единства народа и межэтнических отношений в Кыргызской Республике. Оновной контент радио
создается в тесном в тесном сотрудничестве с диаспорами, а также с Ассамблеей народов Кыргызстана. На сегодняшний день на радио “Достук” свои программы вещают дунгане, татары, уйгуры, украинцы, поляки и другие. В связи с межэтническими конфликтами (например, с 2010 года) сегодня, как никогда необходимо развитие культуры межэтнических отношений, межличностного диалога в полиэтническом обществе. Поэтому важно, чтобы СМИ способствовали укреплению государственности и формированию общегражданской идентичности кыргызстанцев.
Ключевые слова: политэтническое государство, этнические СМИ, межэтничсекие отношения, диаспоры, идентичность, единство, этнопрограммы

RECENZJE

Paweł Malendowicz (rec.): Marcin Wałdoch, Chojnicki czerwiec ’89: studium lokalne fali uderzeniowej procesu demokratyzacji, Stowarzyszenie Arcana Historii, Chojnice 2017, ss. 182

Christopher Colwill (rec.): Wojciech Lewandowski, Od faszystowskiej dystopii do anarchistycznej utopii. Idee polityczne w powieści graficznej V jak Vendetta Alana Moore’a i Davida Lloyda, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2019, ss. 323.

Marcin Wałdoch (rec.): Leszek Sykulski, Rosyjska geopolityka a wojna informacyjna, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2019, ss. 160

Marcin Wałdoch (rec.): Wojciech Roszkowski, Roztrzaskane lustro. Upadek cywilizacji zachodniej, Biały Kruk, Kraków 2019, ss. 559