STUDIA I ANALIZY

Między współpracą, grą o niezależność a świadomą opozycją. Polityka historyczna w relacjach rządowo-samorządowych – wybrane aspekty

Grzegorz Radomski
Uniwersytet Mikołaja Kopernika

Streszczenie: Celem artykułu jest analiza roli lokalnej polityki historycznej w kontekście relacji rządowo-samorządowych. Odwołując się do kategorii typów idealnych Maxa Webera, przyjęto założenie, że w stosunkach między rządem a samorządem w kontekście wspomnianej polityki można dostrzec trzy typy relacji: współpracę, dążenie do niezależności ze strony samorządu oraz świadomą  opozycję. Rozwiązanie problemu badawczego wymagało też określenia funkcji polityki historycznej na poziomie samorządu. Założyłem, że ma ona charakter integracyjny, legitymizacyjny, ideologiczny i promocyjny. Może być też wykorzystywana jako jeden z czynników ograniczających omnipotencję władzy centralnej. Sformułowanie konkluzji jest utrudnione przez fakt zróżnicowanych działań  podejmowanych przez samorządy oraz dynamicznie zmieniające się interakcje między władzą centralną a samorządem. Analiza aktów prawnych, wybranych przykładów polityki pamięci prowadzonej przez władze lokalne oraz publicystyki prowadzi do wniosku, iż lokalne polityki historyczne prowadzone są we współpracy z administracją państwową. W ostatnim okresie wykorzystuje się jednak spór o miejsca pamięci do podkreślenia niezależności samorządu. Świadoma opozycja występuje na poziomie ideowym i związana jest z odmienną wizją przeszłości eksponowaną przez samorządy zdominowane przez opozycyjne wobec rządu partie polityczne.
Słowa kluczowe: samorząd, polityka historyczna, relacje rządowo-samorządowe, partie polityczne

Ekstremizm polityczny w postawie Andersa Behringa Breivika – próba analizy wpływu czynników psychologicznych

Mateusz Gąsiorowski
badacz niezależny

Streszczenie: Zamachy przeprowadzone 22 lipca 2011 r. przez Andersa Behringa Breivika w Oslo oraz na wyspie Utoya, wymierzone w członków norweskiej lewicowej Partii Pracy, są ucieleśnieniem aktów terrorystycznych typu lone wolf. Anders Breivik stał się protoplastą i symbolem nowożytnego terroryzmu, a jego wskazówki zawarte w manifeście stały się swoistym drogowskazem dla późniejszych zamachowców. Z jego dorobku zaczerpnął chociażby Brenton Tarrant, który w 2019 r. przeprowadził zamach w Christchurch w Nowej Zelandii. Przyczyny zamachu analizować można na wielu płaszczyznach, od politycznych – jego krytyki lewicowo-liberalnych władz europejskich oraz zamiłowania do doktryn konserwatywnych, w szczególności monarchii, krytyki marksizmu, radykalnego feminizmu oraz wpływu szkoły frankfurckiej na współczesne ośrodki nauki, po płaszczyznę społeczną – analizie poddawana jest jego ksenofobiczna oraz rasistowska postawa względem innowierców oraz mniejszości etnicznych i narodowych, przez problematykę dysfunkcyjności systemów bezpieczeństwa wewnętrznego, narodowego oraz międzynarodowego. Sam Breivik w swoim manifeście – 2083 A European Declaration of Independence motywuje swoje działania biernością, a nawet przyzwoleniem ówczesnych europejskich ośrodków władzy na masowe migracje muzułmanów,  które według niego zagrażały jedności chrześcijańskiej Europy. Jednakże literatura przedmiotu często pomija czynniki psychologiczne, które – jak wynika z poniższej analizy – odegrały znaczną rolę w kształtowaniu autorytarnej, ksenofobicznej oraz ekstremistycznej osobowości zamachowca. Jednym z najważniejszych okresów kształtowania osobowości jest wczesne dzieciństwo. Zaburzenia w tym okresie życia niewątpliwie wpłynęły na późniejsze losy Breivika.
Słowa kluczowe: Anders Breivik, ekstremizm polityczny, narcystyczne zaburzenie osobowości, osobowość autorytarna, schizofrenia paranoidalna

Preferencje polityczne a gust muzyczny młodych Polaków – raport z badań

Wojciech Trempała, Anna Antonina Nogaj
Uniwersytet Kazimierza Wielkiego

Streszczenie: W niniejszym artykule autorzy prezentują sprawozdanie z ilościowych badań empirycznych poświęconych relacjom zachodzącym pomiędzy gustem muzycznym a preferencjami politycznymi. Proces gromadzenia danych miał miejsce w roku 2019 na próbie 831 studentów w wieku od 18. do 30. roku życia. Respondenci objęci pomiarami pochodzili z blisko 50 ośrodków akademickich z całej Polski. Głównym celem procesu badawczego było udzielenie odpowiedzi na pytania o to: 1. Czy istnieje związek między preferowanymi gatunkami muzycznymi a poziomem akceptacji przekonań charakterystycznych dla osobowości autorytarnej? 2. Czy istnieje związek między preferowanymi gatunkami muzycznymi a przejawianą orientacją polityczną mierzoną na skali przekonań liberalno-socjalnych vs konserwatywno-libertariańskich? 3. Czy określony poziom akceptacji przekonań charakterystycznych dla osobowości autorytarnej determinuje preferencje polityczne mierzone na skali przekonań liberalno-socjalnych vs konserwatywno-libertariańskich i z jakim prawdopodobieństwem wartości obu zmiennych można przewidywać, opierając się na guście muzycznym? Na podstawie przeprowadzonych analiz na wszystkie trzy zadane pytania uzyskano odpowiedzi twierdzące. W artykule omówiono także szczegółowy zakres otrzymanych zależności.
Słowa kluczowe: preferencje muzyczne, orientacje polityczne, osobowość autorytarna, polityka kulturalna, postawy polityczne

Вопросы национальной идентичности в Казахстане

Журасова Алтынай, Есеева Гульнара
M. Utemisov West Kazakhstan University

Streszczenie: Статья ставит тезу, что в национализирующемся Казахстане на статус национальной идентичности, кроме казахстанской, претендует также казахская идентичность. В начале статьи будут представлены языковая политика, в том числе роль и влияние русского языка, дилеммы и трудности перехода на латинский алфавит. Во второй, части ответим на вопросы касающиеся религиозной политики. В последней части статьи, рассмотрим символы казахов, которые преимущественно сосредоточены в прошлом. Это – исторические образы ханов и/или деятели партии „Алаш”, исторические события и историческая родина.
Słowa kluczowe: национальная идентичность, религиозная идентичность, символы, ислам, Казахстан, казах, Центральная Азия

Bezpieczeństwo zewnętrzne Polski w koncepcjach politycznych Ligi Polskich Rodzin i Ruchu Narodowego

Tomasz Koziełło
Uniwersytet Rzeszowski

Streszczenie: Celem artykułu jest analiza założeń i celów polityki bezpieczeństwa zewnętrznego Polski w koncepcjach politycznych Ligi Polskich Rodzin i Ruchu Narodowego. Są to dwie partie obozu narodowego, które w okresie III Rzeczypospolitej wprowadziły swoich przedstawicieli do parlamentu: LPR samodzielnie, natomiast RN z list komitetów wyborczych Kukiz’15 oraz Konfederacji. Obie partie dzięki obecności w parlamencie próbowały zmieniać rzeczywistość, formułując i prezentując obywatelom swoją wizję polskiej polityki z punktu widzenia wartości narodowych. Jednym z elementów tej wizji były koncepcje bezpieczeństwa zewnętrznego. LPR i RN za najważniejszą zasadę polityczną uznały kierowanie się przez Polskę interesem narodowym i realizację określonych postulatów, wynikających z tego założenia. Artykuł analizuje główne i szczegółowe cele, jakie stawiały przed sobą obie partie, szanse i zagrożenia, które mogły ułatwić lub utrudnić ich realizację oraz metody, jakimi chciały osiągnąć swoje zamierzenia. W artykule zastosowano analizę świadectw myśli politycznej oraz metodę porównawczą.
Słowa kluczowe: Liga Polskich Rodzin, Ruch Narodowy, bezpieczeństwo Polski, myśl polityczna

Koncepcja bezpieczeństwa morskiego Unii Europejskiej

Artur Kończal, Witold Kustra
Sztab Generalnego Wojska Polskiego, Akademia Sztuki Wojennej

Streszczenie: Marynarka wojenna każdego państwa demokratycznego jest bardzo istotnym i nieodłącznym atrybutem kreowania i realizacji jego polityki bezpieczeństwa. Zatem sprawnie funkcjonujące i nowocześnie wyposażone siły morskie są ważne co najmniej z dwóch kluczowych powodów: po pierwsze z wieloaspektowego ujmowania zagrożeń i wzywań stojących przed flotą, po drugie właściwego rozumienia pojęcia bezpieczeństwa morskiego państwa.
Artykuł poświęcony jest problematyce bezpieczeństwa morskiego Unii Europejskiej, a w szczególności strategii w zakresie bezpieczeństwa morskiego oraz działania współczesnych sił morskich w kontekście morskiego środowiska operacyjnego, a także funkcji i zadań komponentu morskiego. W artykule przedstawiono charakterystykę założeń strategii bezpieczeństwa morskiego Unii Europejskiej, dokonano analizy morskiego środowiska operacyjnego i jego wpływu na możliwość i charakter przyszłych działań komponentu morskiego.
Słowa kluczowe: Unia Europejska, bezpieczeństwo morskie, komponent morski, strategia Unii Europejskiej, polityka bezpieczeństwa i obrony

Rosyjska myśl strategiczna

Piotr Krzykowski
Akademia Sztuki Wojennej

Streszczenie: Odzwierciedlenie mocarstwowych ambicji Rosji znajduje się w strategicznych dokumentach, które zmieniały się w zależności od wydarzeń wpływających na jej bezpieczeństwo. Dokumenty te ewaluowały i przyjmowały bardziej konfrontacyjny charakter, podkreślając dążenie Rosji do zaprowadzenia nowej architektury bezpieczeństwa międzynarodowego. Podejmowane przez Rosję działania wyraźnie wskazują na ambicje do zmiany wytworzonego po rozpadzie Związku Sowieckiego ładu i porządku światowego. Władze rosyjskie w swoich działaniach wykorzystują szereg różnych narzędzi i niekoniecznie kluczowa staje się siła militarna.
Artykuł przedstawia rosyjską myśl strategiczną określającą główne kierunki polityki zagranicznej i bezpieczeństwa FR. Przybliżono powody zmian podejścia do pozimnowojennego ładu międzynarodowego, w świetle których dokonywano zmian Koncepcji polityki zagranicznej Federacji Rosyjskiej. Przeanalizowano główny cel koncepcji, który ,,przekonuje” Zachód do ustępstw, dzięki czemu umożliwiłoby to zakończenie konfliktu z Rosją na jej warunkach i ponowną normalizację wzajemnych stosunków. Poruszoną kwestię rosyjskiego rozumienia geopolityki, jak i kodu geopolitycznego FR. Wskazano na dokumenty doktryn wojennych mających ścisły związek z prowadzoną polityką. Podkreślić należy, że nowa doktryna wojenna FR wpisuje się w całokształt rosyjskiego myślenia strategicznego, które jest nastawione na rewizję pozimnowojennego porządku międzynarodowego.
Słowa kluczowe: Federacja Rosyjska, polityka bezpieczeństwa, doktryna wojenna, koncepcji polityki zagranicznej

Polityka Narodowego Banku Polskiego w zakresie stóp procentowych wobec pierwszej fali pandemii COVID-19

Jolanta Kosman, Michał M. Kosman
Uniwersytet Kazimierza Wielkiego

Streszczenie: Celem artykułu jest omówienie zarysu polityki Narodowego Banku Polskiego, przede wszystkim w zakresie stóp procentowych, w reakcji na pandemię COVID-19 w przedziale czasowym od marca do sierpnia 2020 r., tj. w okresie pierwszej fali pandemii. Ponadto przybliżone zostały działania polskich władz, znane jako tarcze antykryzysowe. Dokonano także porównania stóp procentowych ustalanych przez banki centralne innych państw, zwłaszcza wysoko rozwiniętych. W tekście posłużono się odpowiednimi metodami badawczymi: statystyczną, komparatystyczną i analizą instytucjonalno-prawną.
Słowa kluczowe: Narodowy Bank Polski, Rada Polityki Pieniężnej, COVID-19, pandemia, kryzys gospodarczy, stopy procentowe, Rezerwa Federalna, Europejski Bank Centralny

Polska polityka społeczna w odniesieniu do seniorów ze szczególnym uwzględnieniem prawa i uwarunkowań społeczno-polityczno-gospodarczych

Marcin Skinder
Uniwersytet Kazimierza Wielkiego

Streszczenie: Przedmiotem artykułu jest przedstawienie zagadnień konceptualnych i organizacyjno-prawnych polityki społecznej w odniesieniu do seniorów. Problem badawczy i hipoteza zostały sformułowane jako pytanie, jakie zagadnienia i problemy polityki społecznej wynikają w związku ze starzeniem się społeczeństwa oraz jakie działania podejmują w związku z tym Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej oraz wybrane samorządy i czy są one skuteczne. Autor próbuje też znaleźć odpowiedź na pytania dotyczące rozwijania polityki senioralnej jako polityki publicznej, jej prawa, pojęć, charakterystyki odbiorców, wyzwań i kontekstów. Cel praktyczno-wdrożeniowy został ujęty jako propozycje rozwiązań systemowych. Autor uczynił nim analizę działalności Ministerstwa Rodziny i Polityki Społecznej i samorządów w odniesieniu do seniorów w zakresie uwarunkowań związanych z procesami demograficznymi, uwarunkowań psychologiczno-socjologicznych, uwarunkowań związanych z wydłużeniem okresu aktywności społecznej, uwarunkowań związanych z aktywnością zawodową seniorów i ich zatrudnianiem. W pracy zostały wykorzystane źródła ciągłe, w tym analizy z aktualnych czasopism
Polityka Społeczna i Polityka Senioralna, a także raporty Głównego Urzędu Statystycznego i Najwyższej Izby Kontroli. Autor zastosował metodę monograficzną ujmującą aspekty badawcze całościowo i wieloaspektowo.
Słowa kluczowe: polityka społeczna, seniorzy, Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej, aktywność seniorów, zatrudnianie seniorów, polityka senioralna

Dyskryminacja pozytywna osób z niepełnosprawnościami na rynku pracy

Mariusz Szweda
badacz niezależny

Streszczenie: Artykuł ma na celu ukazanie różnych aspektów realizacji koncepcji dyskryminacji pozytywnej osób z niepełnosprawnościami na rynku pracy. Poddano w nim weryfikacji następującą hipotezę badawczą: dyskryminacja pozytywna
osób z niepełnosprawnościami na rynku pracy przynosi nie tylko korzyści dla nich samych, jak i całego społeczeństwa. W artykule zdefiniowano pojęcia: dyskryminacji pozytywnej oraz akcji afirmatywnej. Następnie wyjaśniono znaczenie pojęcia niepełnosprawności od strony prawnej. Zaprezentowano przykłady rozwiązań wpisujących się w koncepcję dyskryminacji pozytywnej osób z niepełnosprawnościami na rynku pracy, ze szczególnym uwzględnieniem rozwiązań przyjętych w Polsce. Następnie wykazano korzyści, jakie przynosi realizacja tej koncepcji. W ostatniej części artykułu wskazano na zagrożenia, jakie niesie nieprawidłowo wdrażana
koncepcja dyskryminacji pozytywnej.
Słowa kluczowe: niepełnosprawność, osoby z niepełnosprawnościami, dyskryminacja pozytywna, akcja afirmatywne, polityka rynku pracy wobec osób z niepełnosprawnościami

RECENZJE

Piotr Walewicz (rec.): Dominika Woźniak-Szymańska, Pozycja Polski w społeczności międzynarodowej, czyli jak wzrastać na peryferiach Europy?, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2021

Marcin Wałdoch (rec.): Samir Puri, The Great Imperial Hangover. How Empires Have Shaped the World, Atlantic Books, London 2020

Nartsiss Shukuralieva (rec.): Vladimir Kvint, Strategiczne przywództwo Amira Timura. Komentarze do Kodeksu, Wydawnictwo Poznanie, Warszawa 2021