STUDIA I ANALIZY

Rozliczalność władzy politycznej jako element wzmocnienia demokracji i podwyższenia jej jakości: przykład Polski

Łukasz Brzezicki
Urząd Miasta Ustka

Streszczenie: Celem artykułu jest wskazanie odpowiednich niezbędnych do wdrożenia w polskiej sferze politycznej mechanizmów rozliczalności, które odpowiadają zmianom cywilizacyjnym. Problem badawczy dotyczył rozważenia zasadności wdrożenia mechanizmów i narzędzi pełnej rozliczalności sfery politycznej, opierających się na elementach e-demokracji. Podstawową metodą była krytyczna analiza i przegląd literatury. W pierwszej części artykułu zaprezentowano wybrane problemy współczesnej demokracji. Natomiast w drugiej części przedstawiono propozycje mechanizmów i narzędzi wprowadzających w pełni zasadę rozliczalności władzy politycznej w Polsce. Jedną z przyczyn coraz mniejszego zaufania do demokracji oraz spadku jej jakości jest brak lub słabe mechanizmy rozliczalności władzy politycznej. Wyniki analizy naukowej wskazują, że proces wdrożenia zasady pełnej rozliczalności muszą poprzedzać dwa niezbędne działania. W pierwszej kolejności należy wdrożyć założenia koncepcji e-demokracji zaproponowanej przez Parlament Europejski, a następnie postanowienia ujęte w europejskim planie działania na rzecz demokracji. W celu wdrożenia pełnej rozliczalności należy wprowadzić klarowne kryteria porównywania, analizy, wyboru oraz egzekwowana sankcji politycznych.
Słowa kluczowe: demokracja, polityka, transparentność, rozliczalność, partia polityczna, wybory

Zmiany w rosyjskim szkolnictwie stopnia podstawowego i średniego w dobie panowania Mikołaja I

Piotr Koprowski
Uniwersytet Gdański

Streszczenie: W artykule przybliżono specyfikę i znaczenie zmian w rosyjskim szkolnictwie stopnia podstawowego oraz średniego dokonujących się w okresie rządów cara Mikołaja I (1825–1855). Zwrócono uwagę na dwie charakterystyczne w tym kontekście ustawy: Ustawę gimnazjów, szkół powiatowych i parafialnych z 1828 r. oraz Ustawę dotycząca okręgów szkolnych z 1835 r. i towarzyszący im kontekst ideologiczny. Szkoły miały nie tylko przekazywać uczniom określoną wiedzę merytoryczną, lecz również wpajać im przekonanie, że samowładztwo i prawosławie stanowią fundament siły i potęgi Rosji, a car jest ojcem dla wszystkich swoich poddanych.
Słowa kluczowe: szkolnictwo stopnia podstawowego i średniego, Mikołaj I, teoria „oficjalnej narodowości”, ideologizacja szkolnictwa, wychowanie religijne

Przemiany w polskim teatrze dramatycznym w okresie transformacji politycznej po 1989 r.

Paulina Wenderlich
Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy

Streszczenie: Celem artykułu jest wykazanie przemian, które nastąpiły w polskim teatrze dramatycznym (przedmiot badań) po 1989 r. w kontekście transformacji politycznej w Polsce, oraz wskazanie genezy i skutków tychże zmian. Problem badawczy zawiera się w analizie wpływu czynników społecznych lub/i politycznych na instytucję teatru dramatycznego w Polsce ze szczególnym uwzględnieniem okresu od drugiej połowy lat 90. XX w., kiedy to narodził się nurt „nowego teatru”, realizowanego w duchu teatru zaangażowanego. Podkreślenie instytucjonalnego wymiaru teatru jest istotne, ponieważ uwypukla jego rangę w życiu publicznym. W procesie badawczym wykorzystano obserwację polskiego życia teatralnego (wytworów artystycznych oraz zjawisk społecznych i politycznych im towarzyszących) oraz analizę źródeł tekstowych.
Słowa kluczowe: teatr dramatyczny, Polska, sztuka zaangażowana, transformacja polityczna po 1989 r.

National Geographic a globalna misja ochrony planety

Radosław Sajna-Kunowsky
Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy

Streszczenie: Artykuł prezentuje magazyn National Geographic jako element globalnej misji National Geographic Society. W obliczu degradacji środowiska naturalnego i ocieplenia klimatu misja ta – związana z ochroną planety – ma szczególne znaczenie, a liczne edycje międzynarodowe magazynu (w tym edycja polska) przyczyniać się mają do zwiększania świadomości i mobilizacji społeczeństw w różnych częściach świata. Postawiono następujące pytanie badawcze: Jakie tematy, związane z ochroną planety, podejmowane są najczęściej w polskiej edycji National Geographic? Zastosowano analizę zawartości mediów, która wykazała, że problemy środowiska naturalnego są najważniejszym elementem misji NGS związanej z ochroną planety, a najczęściej podejmowane tematy dotyczą konkretnych miejsc (nieco rzadziej konkretnych gatunków zwierząt), fascynujących (i problematycznych) z przyrodniczego punktu widzenia, a także problemów środowiska naturalnego w ujęciu globalnym. W wydaniach specjalnych magazyn ukazuje stan Ziemi, a problemy związane ze środowiskiem naturalnym (w tym ociepleniem klimatu) przedstawiane są w tonie alarmistycznym, sugerującym jednak możliwe działania w celu ochrony planety.
Słowa kluczowe: National Geographic, media, misja globalna, planeta, środowisko naturalne

Strategia niskoemisyjności Unii Europejskiej a kwestia bezpieczeństwa energetycznego i ekologicznego Polski

Anna Bałamut
Krakowska Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego

Streszczenie: Celem artykułu jest ukazanie kierunku polityki energetyczno-klimatycznej Unii Europejskiej (UE), strategii bezpieczeństwa energetycznego i ekologicznego Polski oraz rozwiązań mogących podnieść konkurencyjność polskiego sektora energetycznego. W artykule skupiono się na działaniach od roku 2015, które potwierdzają obrany przez UE kierunek zeroemisyjności. Rozwiązanie, chociaż tak dobre dla środowiska naturalnego, jest trudne do zaakceptowania przez państwa opierające gospodarkę na nieodnawialnych źródłach energii. Przykładem może być Polska, gdzie trudno jest mówić o bezpieczeństwie energetyczno-klimatycznym w długiej perspektywie. OZE nadal nie stanowią filaru mixu energetycznego. Widoczny jest potencjał dla rozwoju rynku biomasy, energii słonecznej czy energii wiatrowej, jednak np. inwestycje na poziomie lokalnym potrzebują stabilnego otoczenia prawno-politycznego. Rynek węgla kamiennego i brunatnego rodzi obawy pod względem rentowności, a energetyka jądrowa o finalizację inwestycji. Na obecną chwilę stabilny może być jedynie rynek gazu, gdzie znaczącą rolę odgrywa gazoport.
Słowa kluczowe: UE, Polska, bezpieczeństwo, energia, ekologia, strategia, polityka

Pacyfik w myśli strategicznej przywódców Chińskiej Republiki Ludowej

Marcin Wałdoch
Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy

Streszczenie: Idea chińskiej obecności politycznej w regionie Pacyfiku, a tym samym na morzach oraz oceanach, jest relatywnie młoda. Przed okresem rządów Deng Xiaopinga, czyli do 1978 r., i od wypraw morskich chińskiego admirała Zhenga He w XV w. Chiny nie były ukierunkowane na aktywność w regionie Pacyfiku. Ta morska absencja Chin trwała zatem około 550 lat. W tym czasie Chiny nie dążyły do uzyskania potęgi morskiej. Dopiero chińska rewolucja i powołanie do życia Chińskiej Republiki Ludowej w 1949 r. stało się kamieniem węgielnym chińskiej obecności na otwartych morzach i w małych państwach wyspiarskich – Melanezji, Polinezji i Mikronezji. Pierwszym, który dostrzegł konieczność wyjścia polityki chińskiej na oceany, był reformator Deng Xiaoping, ale trzech następujących po nim przywódców poczyniło milowe kroki, których efektem jest realna i dążąca do hegemonii obecność ChRL w regionie. W tym artykule przedstawiono ewolucję chińskiej myśli strategicznej wobec obecności w regionie Pacyfiku u czterech chińskich przywódców politycznych – Deng Xiaopinga, Jiang Zemina, Hu Jintao oraz Xi Jinpinga.
Słowa kluczowe: myśl strategiczna, przywódcy polityczni, Indo-Pacyfik, Pacyfik, Chiny, polityka morska

Polityczne, dyplomatyczne i militarne uwarunkowania włączenia polskiego kontyngentu wojskowego do służby w misji UNIFIL w 2019 r.

Grzegorz Ciechanowski, Piotr Lotarski
Uniwersytet Szczeciński, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie

Streszczenie: Cel: analiza ewolucji służby polskiego kontyngentu wojskowego (PKW) misji UNIFIL w okresie 1992–2021. Problem: skuteczność działań polityków i wojskowych na rzecz powrotu PKW. Metoda: krytyczna analiza literatury. Hipoteza: Powrót Polski do uczestniczenia w misjach pokojowych ONZ jest sukcesem w wymiarze politycznym, prestiżowym, jak również militarnym.
Słowa kluczowe: Liban, ONZ, Wojsko Polskie, operacje pokojowe

Rola Bukaresztańskiej Dziewiątki (B9) w systemie bezpieczeństwa i obronności RP w następstwie rosyjskiej agresji zbrojnej na Ukrainę

Szymon Wasielewski
Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy

Streszczenie: Zmiany, jakie zaszły w globalnym systemie bezpieczeństwa w następstwie aneksji Krymu przez Rosję i ruchów zbrojnych na Donbasie, wymusiły na państwach Europy Środkowo-Wschodniej podjęcie działań, mających zapewnić im bezpieczeństwo. Bukaresztańska Dziewiątka (B9), zainicjowana w 2014 r. przez prezydentów Polski i Rumunii, stała się wyrazem troski o bezpieczeństwo państw regionu w obliczu imperialnej polityki Federacji Rosyjskiej. B9, organizacja subregionalna funkcjonująca w ramach NATO, stała się wielowymiarową płaszczyzną współpracy państw regionu w obszarze bezpieczeństwa i obronności. Do jej głównych celów należy wzmacnianie więzi transatlantyckich w oparciu o gwarancje sojusznicze na podstawie art. 5 traktatu waszyngtońskiego, budowa silnego Sojuszu pod przywództwem Stanów Zjednoczonych, rozwój relacji dwustronnych między państwami członkowskimi, wzmacnianie zdolności obronnych NATO i rozwój współpracy strategicznej między Sojuszem a Unią Europejską. Celem B9 jest również poparcie dla niepodległości, suwerenności i integralności terytorialnej Ukrainy oraz wspieranie jej w dążeniach do członkostwa w strukturach transatlantyckich. Uczestnictwo Polski w projekcie Bukaresztańskiej Dziewiątki istotnie wzmacnia jej możliwość oddziaływania na forum NATO, w tym w kontekście zwiększenia poziomu obrony i odstraszania na wschodniej flance Sojuszu. Wspólnota interesów oraz osiąganie konsensusu w kluczowych sprawach stanowić będzie o skuteczności działania B9 w przyszłości.
Słowa kluczowe: B9, NATO, bezpieczeństwo, Polska, Rosja, USA

Proces kształtowania systemu antyterrorystycznego w Polsce w latach 1989–2016

Kamil Latos
Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy

Streszczenie: Eskalacja oraz charakter zagrożenia terroryzmem zdeterminowały konieczność systemowego podejścia do jego zwalczania. Celem artykułu jest przedstawienie procesu kształtowania systemu antyterrorystycznego w Polsce w latach 1989–2016, z rysem historycznym rozwiązań istniejących w okresie Polski Ludowej. Ze względu na istotę zagadnień pokrewnych Autor przybliżył problematykę definiowania terroryzmu i charakteru zagrożenia terroryzmem wobec Polski. Problemy badawcze sformułowano w postaci pytań. Jak przebiegał proces kształtowania systemu antyterrorystycznego w Polsce w latach 1989–2016? Jakie rozwiązania instytucjonalno-prawne przyjęto w Polsce? Jakie czynniki zdeterminowały proces i formę przyjmowanych rozwiązań? Proces kształtowania systemu antyterrorystycznego w Polsce wiązał się z koniecznością wypracowywania nowatorskich rozwiązań organizacyjnych, szczególnie w zakresie prawa, koordynacji działań i wymiany informacji. Budowa systemowych rozwiązań, ich forma została zdeterminowana eskalacją zagrożenia terroryzmem w obszarze euroatlantyckim, zagrożeniami wobec Polski oraz włączeniem państwa w dynamiczne procesy integracji międzynarodowej, szczególnie w ramach Unii Europejskiej. Na rzecz weryfikacji przyjętego podejścia badawczego, posłużono się metodą analizy instytucjonalno-prawnej, analizy i krytyki piśmiennictwa oraz analizy wytworów.
Słowa kluczowe: system antyterrorystyczny, Polska, terroryzm, zagrożenie terroryzmem wobec Polski, kształtowanie systemu antyterrorystycznego w Polsce, zwalczanie terroryzmu, polityka antyterrorystyczna, rozwiązania instytucjonalno-prawne

RECENZJE

Marcin Wałdoch (rec.): Klaus Dodds, Border Wars. The conflict that will define our future, London 2021