prof. dr hab. Filipiak EwaDodatkowa działalność

Ewa Filipiak

Dni Nauki Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy – Epizody Wspólnego Zaangażowania i budowanie kultury akademickiej

1. Misja Uniwersytetu w XXI wieku

W XXI wieku, w społeczeństwie wiedzy, jednym z kluczowych, najważniejszych zasobów narodowych jest wiedza, zarówno ta zdobywana w wyniku badań naukowych, jak i ta przekazywana w procesie edukacji. Szczególna rola przypada Uniwersytetom w Społeczeństwie Wiedzy. Uniwersytety powinny przygotować „reprezentantów wiedzy” – Wykształcone Osoby, „kognitariuszy wiedzy” (określenie J.Kozieleckiego, 1998), tych którzy zajmują się tworzeniem, przechowywaniem, wykorzystywaniem i upowszechnianiem informacji i wiedzy. Z drugiej strony misją Uniwersytetu staje się transfer wiedzy na zewnątrz, potrzeba poszukiwania przedsięwzięć i form służących informowaniu i przekazywaniu szerszemu społeczeństwu w sposób przystępny osiągnięć instytucji badawczych i kadry naukowej. J.Delors (1996) w raporcie edukacyjnym „Edukacja jest w niej ukryty skarb” określa zadania, jakie Uniwersytety powinny wypełniać społeczeństwie wiedzy:

• Motor rozwoju gospodarczego
• Jeden z biegunów edukacji przez całe życie
• Depozytariusz wiedzy i kreator wiedzy
• Autonomiczny ośrodek badań
• Narzędzie przekazywania doświadczenia kulturowego i naukowego jakie nagromadziła ludzkość

We współczesnym świecie, w którym wzrasta znaczenie zasobów kognitywnych jako czynników rozwoju jednostki w całym cyklu życia wzrasta także znaczenie uniwersytetów.

Uniwersytet będąc autonomicznym ośrodkiem badań i centrum tworzenia (i transferu) wiedzy włącza się w strategie rozwiązywania problemów, z którymi borykają się współczesne społeczeństwa (wykluczenie, bezrobocie itp.), organizuje debaty nad ważnymi kwestiami etycznymi i naukowymi (uwzględniając perspektywiczne myślenie o problemach świata), podejmuje próby zastosowania (wdrażania) osiągnięć wiedzy naukowej i technologicznej do rozwiązywania problemów społeczeństw, przemysłu i wymiany gospodarczej. Niewątpliwie taką rolę pełnią Uniwersytety otwierając swoje podwoje i prezentując osiągnięcia podczas Dni nauki, festiwalu wiedzy.

1. Festiwal Nauki jako specyficzna forma transferu wiedzy

Festiwale / Dni Nauki) są niewątpliwie specyficzną formą przekazu (transferu) wiedzy. Warto jednak zwrócić uwagę nie tylko na specyficzną formę, ale całość przedsięwzięcia, które można rozpatrywać jako Epizody Wspólnego Zaangażowania (mówiąc językiem R.Schaffera, 1994) środowiska akademickiego. Celem Dni Nauki jest popularyzacja nauki, upowszechnienie osiągnięć uniwersyteckich jednostek badawczych w atrakcyjnej formie, dostępnej dla szerokiego grona odbiorców.

W dniach festiwalowych uniwersytet otwiera swoje bramy, laboratoria, aule dla społeczeństwa. Gośćmi Uniwersytetu, uczestniczącymi w festiwalowych formach są w tych dniach nie tak jak zwykle studenci i akademicka społeczność, ale dzieci i młodzież w różnym wieku, dorośli, przedstawiciele wielu profesji, reprezentanci różnych zawodów, specjalnie zaproszeni Goście.

1. Organizacja Dni Nauki Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy

Dni Nauki UKW 2008 to piąta tego typu impreza, organizowana przez akademicką społeczność Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego, a trzecia w strukturach Uniwersyteckich..

Z perspektywy 5 lat, uczestnicząc w pracach organizacyjnych Rady Programowej koordynując pracę, mogę powiedzieć, iż co roku „dojrzewa” struktura organizowanej imprezy, kultura Ewoluuje  doskonali się jakość i różnorodność zgłaszanych ofert a przede wszystkim Dni Nauki pozwalają na budowanie (i monitorowanie) w sposób swoisty kultury akademickiej naszego uniwersytetu.

Organizacja Dni Nauki jest ogromnym przedsięwzięciem logistycznym. Prace związane z budowaniem oferty programowej Dni Nauki rozpoczynają się wraz z nowym rokiem akademickim,  już w październiku. Powoływana jest Rada Programowa, podejmowane  są decyzje odnośnie ogólnego zamysłu planowanych Dni Nauki (termin, czas trwania, zaproszeni goście, formy przekazu) .

1.  
   • Rada Programowa

Kto tworzy Rade Programową?

W skład Rady Programowej wchodzą: Dziekani ds. nauki z wydziałów UKW: Wydziału Pedagogiki i Psychologii, Wydziału Humanistycznego, Wydziału Matematyki, Fizyki i Techniki oraz Wydziału Nauk Przyrodniczych. Każdy dziekan w zależności od struktury wydziału i potrzeb przedsięwzięcia powołuje 2-3 osoby reprezentujące wydział i uczestniczące w budowaniu oferty. Oprócz wymienionych reprezentantów wydziałów uniwersytetu w skład Rady wchodzą przedstawiciele Biura Nauki i współpracy z zagranica, biura promocji UKW, Samorządu Studenckiego. Działania Rady Programowej koordynuje prof. dr hab. Ewa Filipiak, a przewodniczy prorektor ds. nauki. (Skład Rady Programowej Dni nauki UKW 2008)

Rada Programowa przyjmuje zgłaszane oferty i buduje program Dni Nauki. W trakcie Dni Nauki członkowie rady czuwają nad przebiegiem całości, opracowuje strategię logistyczną, podejmuje decyzje odnośnie promocji imprezy w środowisku. Prodziekani ds. nauki są |”gospodarzami „ścieżek”, otwierają imprezy, monitorują przebieg.

Szczególne znaczenie mają spotkania Rady Programowej. Są to spotkania konstruktywne, warsztatowe. Towarzyszy im dyskusja, burza mózgów. Podczas spotkań rady podejmowane są ważne decyzje odnośnie kształtu imprezy. Kończą się wyraźnymi wskazaniami odnośnie dalszych działań, zostają przydzielone zadania na ścieżkach i ustalony jest termin następnego spotkania. Można powiedzieć, iż przygotowanie Dni Nauki jest realizacją wieloetapowego projektu.

Rada Programowa nie kończy swojej pracy wraz z ostatnią imprezą festiwalową. Po zakończeniu dokonuje się ewaluacji bieżącej i odroczonej, dystansując się do przebiegu, formułując wnioski na przyszłość.

1.  
   • Budowanie oferty – Struktura Dni Nauki - Prezentowanie oferty

Jednym z kluczowych zadań podczas przygotowywania projektu Dni Nauki jest budowanie oferty programowej. Oferta musi być atrakcyjna a jednocześnie odpowiadać przyjętym przez Radę Programową kryteriom. Wraz z początkiem roku akademickiego Dziekani ds. nauki otrzymują pismo zapraszające społeczność akademicką do wzięcia udziału w Dniach Nauki i zgłoszenia ofert (wg formularza zgłoszeniowego, zob. zał.). Zgłaszane oferty są analizowane na posiedzeniu Rady. Od samego początku uwrażliwiamy autorów ofert na odpowiedni język zgłaszania oferty, a w szczególności temat/problem, formę przekazu.  Już sam tytuł imprezy ma zapraszać, jest tajemniczy, kontrowersyjny, zachęca do uczestnictwa.

Przykłady: „Bliskie spotkania z DNA”, „Pytania do naukowca”, To mówią fakty – niezbędne są kontrakty”; Dlaczego farba nie trzyma się foli? Jeż w probówce. Dynamiczna kontrola cieczy magnetycznej – pokaz zjawisk; Przypadek, bałagan, wypadek-Wielkie odkrycia naukowe, Bydgoszczanie nie gęsi, też swój język mają – o Bydgoszczy, bydgoszczanach i gwarze bydgoskie, Czy tama na Wiśle we Włocławku ulegnie przerwaniu?

Ważna jest forma przekazu. Impreza festiwalowa to nie klasyczny wykład akademicki ale forma interaktywna, prowokująca do myślenia, zaangażowanego uczestnictwa. W programie są wykłady i dyskusje panelowe, warsztaty, „pikniki”, pokazy, eksperymentatorium, konkursy, punkty konsultacyjne, koncerty.

Podejmując się organizacji pierwszych Dni Nauki długo debatowaliśmy nad strukturą. Decyzją Rady ustalono iż oferty będą układane na „ścieżkach problemowych”. Ścieżki te odpowiadają w zasadzie strukturze Uniwersyteckich wydziałów: jest ścieżka humanistyczna, „pedagogiczno-psychologiczna”, matematyczno-fizyczna, przyrodnicza. Prezentując ofertę zachowujemy kolorystykę wydziałów. Ze względu na ilość ofert i atrakcyjność wyodrębniono w programie blok muzyczny i imprezy towarzyszące (zob. program  Dni Nauki, s.   ).

Warto zwrócić uwagę na obecność w programie imprez prowadzonych przez „akademicką młodzież”: doktorantów, studentów Kół Naukowych.

Budując ofertę programową zwracamy uwagę na obecność ważnych i aktualnych problemów (ważne społecznie, gospodarczo, kontrowersyjne). Tegoroczny 2008 rok - Rok Herberta został zaakcentowany wieczorem poetyckim Pt „wieczór z Herbertem”. Podpisanie umowy o współpracy UKW z Uniwersytetem w Patras  - Dniem Greckim. Budząca kontrowersje książka T.Grossa panelem Pt „Antysemityzm w Polsce” Na marginesie książki Tomasz Grossa „Strach”.

Wykłady zaproszonych gości

Szczególną rolę pełnią wykłady zaproszonych gości. Cieszą się ogromnym zainteresowaniem.

Wykłady zaproszonych gości to m.in:

1.  
   • Radosław Sikorski (poseł Ziemi Bydgoskiej, Minister spraw Zagranicznych) – Afganistan a sprawa polska
   • Prof. Yehudi Webster California State Uniwersity – Dlaczego Ameryka jest Mekką Świata? Czego Polska i Polacy mogą uczyć się od niej?
   • Prof. Henryk Samsonowicz (Uniwersytet Warszawski, PAN) Od kiedy jesteśmy Polakami?
   • Prof. Maria Dudzikowa (UAM) Spotkanie autorskie z prof. Marią Dudzikową: „O moim warsztacie pisarskim. Słów kilka z perspektywy kilkudziesięcioleci”.
   • Ks Isakiewicz-Zalewski….

W programie wyodrębnione zostały imprezy muzyczne przygotowywane przez Instytut Edukacji Artystycznej Wydziału Pedagogiki i Psychologii UKW. Wielkim wydarzeniem jest koncert galowy przygotowywany także przez nauczycieli akademickich i studentów Instytutu Edukacji artystycznej. Tegoroczny koncert galowy przebiegał pod nazwą „ Światło, dźwięk i wirtualna rzeczywistość”. Koncertom towarzyszy rozstrzygniecie konkursów i wręczanie nagród.

Prezentacja programu

Rada Programowa zatwierdza program. Program prezentowany jest w wersji elektronicznej (zob.zał.) oraz folderowej (zob. zał.  ). Przygotowane są plakaty. W 2008 roku po raz pierwszy zainicjowane zostały zapisy elektroniczne na imprezy. Ta strategia pozwoliła na bieżące monitorowanie frekwencji. Podjęto decyzje o powtórzeniu niektórych imprez ze względu na ich atrakcyjność. Internetowa strona zawiera także indywidualny dziennik „moje Dni Nauki”, w którym autor planuje swoją ścieżkę festiwalową. Możliwość samodzielnego kreowania własnej ścieżki Dni Nauki (swobodne przechodzenie ze ścieżki pedagogicznej na matematyczną) zyskała przychylną ocenę odbiorców .

W programie zostały także uwzględnione symbole pozwalające odbiorcy zorientować się do kogo w szczególności adresowana jest impreza i czy konieczne są zapisy:

• Impreza dla dzieci
• Zapisy

Program i aktualne informacje były prezentowane na specjalnie uruchomionej stronie internetowej: www.dninauki.ukw.edu.pl

Programy i plakaty zostały przekazane do szkół i instytucji w województwie kujawsko-pomorskim. Odpowiedzialny za promocję imprezy w środowisku i promocję medialną był dział promocji UKW. 

1.  
   • Imprezy cykliczne

Uczestnicząc w pracach programowych rady, budując ofertę na  przestrzeni minionych 5 lat, monitorując przebieg Dni Nauki wyodrębniamy imprezy które wpisują się na stałe do oferty programowej. Są to np.:

1.  
   • Ogólnobydgoskie dyktando: Zostań mistrzem ortografii przygotowywane przez Wydział Humanistyczny UKW pod kierownictwem prof. dr hab. Małgorzaty Święcickiej
   • Pytania do naukowca przygotowywane przez prof. dr hab. Ewę Filipiak i mgr Ewę Lemamnska-Lewandowską (Wydział Pedagogiki i Psychologii
   • Konkurs: Kazimierz III Wielki – Wydział Humanistyczny , prof. dr hab. Tadeusz Nowakowski, mgr Dariusz Chyła
   • Tańce i walki robotów – Wydział Matematyki, Fizyki i Techniki; dr Jacek Czerniak
   • Eksperymentatorium Bydgoskie – dr Danuta Galanciak, Koło Naukowe Fizyków

EWZ – Epizody Wspólnego Zaangażowania

Praca nad przygotowaniem Dni Nauki to niewątpliwie Epizody Wspólnego Zaangażowania środowiska akademickiego. Rada Programowa tworzy swoiste rusztowanie. Członkowie Rady przejawiają aktywność typu: wspieranie, pomaganie, wyzwanie w zależności od sytuacji. Przez cały czas trwa „wrażliwa kontrola” tworzonego projektu. Wparcie jest potrzebne zwłaszcza na starcie młodym uczestnikom Dni Nauki, po raz pierwszy rozpoczynającym współpracę. Dotyczy to pomysłu odnośnie zgłaszanej oferty, redagowania prezentowanej treści, tytułu.

Dni Nauki integrują społeczność akademicką. We wspólnym projekcie uczestniczą profesorowie, adiunkci, asystenci, doktoranci i studenci. Niektóre imprezy sa przygotowywane we współpracy. Tworzą się diady i związki polidiadyczne. Profesor-asystent; studenci Koła Naukowego-opiekun akademicki koła itp. Niektóre imprezy są na  wskroś międzywydziałowe. Jako taki przykład mogę podać imprezę zorganizowana przez prof. Piotra Sutta, dr B.Odya (Instytut Edukacji Muzycznej) oraz dr Marka Macko z  Instytutu Mechaniki. W wyniku tej współpracy powstał niezwykły projekt: koncert: Światło, dźwięk i wirtualna przyszłość” Zwykłym przedmiotom codziennego użytku muzycy nadali dźwięk.

Przykładem takiej oferty jest także impreza „Pytania do naukowca” przygotowana prze prof.. dr hab. Ewę Filipiak i mgr Ewę Lemańską-Lewandowską . Pytania zgłoszone przez dzieci i młodzież w różnym wieku zostały przekazane specjalistom z różnych Instytutów. W efekcie na imprezie festiwalowej naukowcy z Instytutu Geografii i Nauk o Ziemi, Instytutu Biologii. Instytutu Psychologii oraz Fizyki odpowiedzieli na pytania dzieci (oczywiście „odpowiedzi” były wzbogacone pokazem, eksperymentem). Impreza ta połączyła w zasadzie wszystkie wydziały UKW i zaangażowała cały 10 osobowy zespół ludzi (zob. s.  ).

Spotkania w trakcie Dni nauki są okazją do poznania się wzajemnego, poznania możliwości i potencjału zespołów ludzi reprezentujących różne Katedry, Zakłady z Innych niż „rodzimy” wydział. Są początkiem zainicjowania współpracy naukowej pomiędzy jednostkami.

W Dniach Nauki biorą udział studenci. Niektórzy z nich, w szczególności studenci Kół Naukowych prowadzą warsztaty samodzielnie bądź asystentując nauczycielowi akademickiemu. Od samego początku organizowania imprezy studenci są także wolontariuszami uczestniczącymi w pracach logistycznych i promocyjnych. Studenci Kół Informatycznych stanowią np „pogotowie serwisowe w trakcie Dni Nauki”. 

W przygotowaniach i tworzeniu projektu Dni Nauki studenci wolontariusze towarzyszą nauczycielom akademickim, uczą się od nich organizacji i zarządzania projektem, uczą się odpowiedzialności za podejmowane przedsięwzięcie.

Podsumowanie i Ewaluacja

Swoistym podsumowaniem Dni Nauki jest Koncert Galowy, ostatnia festiwalowa impreza. Rozpoczyna się wręczeniem nagród konkursowych, ogłoszeniem wyników, podziękowaniami. Wszyscy autorzy prowadzonych imprez, wolontariusze, zaproszeni goście otrzymują podziękowanie podpisane przez przewodniczącego Rady Programowej (Prorektora ds. nauki – prof. dr hab. Janusza Ostoję –Zagórskiego) i koordynatora Dni Nauki – prof. dr hab. Ewę Filipiak). Podziękowania są przekazywane na Radach wydziału. Często towarzyszy im prezentacja posterowa zdjęć lub film dokumentujący ścieżkę. Informacje te są przekazywane kierownikom jednostek. Jest to ważne wzmocnienie dla osób prowadzących imprezy w trakcie Dni Nauki, uwzględniane w ocenie pracownika, doktoranta, w przydzielanych grantach indywidualnych.

Dni Nauki poddawane są ewaluacji. Można wskazać różne poziomy/obszary ewaluacji. Uczestnicy warsztatów dokonują ewaluacji imprezy, przesyłają także na prośbę organizatorów ewaluacje opisowe odnośnie przebiegu. Wszystkie uwagi są wnikliwie analizowane. Obok ewaluacji ze strony odbiorców Dni Nauki, także Rada Programowa dokonuje ewaluacji. Można powiedzieć o ewaluacji   bieżącej, bezpośrednio po  „ostatniej imprezie”. Wszystkie uwagi są zapisywane i poddawanie analizie na spotkaniu ewaluacyjnym Rady, kończącym i zamykających tegoroczne Dni Nauki. Każdy z Dziekanów i pozostałych członków Rady przedstawia własne spostrzeżenia i oceny ewaluacyjne. Zwraca się szczególna uwagę na najbardziej atrakcyjne oferty, które warto kontynuować, niedociągnięcia, co  należy zmienić, dlaczego.

Konkluzja

Dni Nauki UKW w Bydgoszczy są niezwykłym wydarzeniem, Spotkaniem nie tylko dla uczestników ale (a może bardziej?) dla twórców tej imprezy, w szczególności motoru – Rady Programowej.

D.Tuothy jedną ze swoich książek zatytułował Dusza szkoły z podtytułem: o tym co sprzyja zmianie i rozwojowi. Uczestnicząc i współtworząc Dni Nauki , koordynując pracę mogę stwierdzić że Dni Nauki ujawniają Ducha Uniwersyteckiego, pokazując Zmianę i Rozwój. Udaje się to tylko dzięki Zaangażowanemu Uczestnictwu Rady Programowej, która tworzy prawdziwy Zespół. Wszystkim dziękuję za wielokrotne Epizody Wspólnego Zaangażowania i wzajemna mobilizację w trakcie …i do organizacji następnych Dni Nauki…bo już za chwilę musimy zacząć pracę…

Przypisy

J.Delors ( 1998) Edukacja jest w niej ukryty skarb. Raport dla UNESCO międzynarodowej Komisji do spraw edukacji dla XXI wieku, Warszawa: Stowarzyszenie Oświatowców Polskich

J.Kozielecki List o edukacji. W: Lech Witkowski , Listy o edukacji (red.) Forum Oświatowe 2 (19), 1998, Tom specjalny, s.103-106

R.H.Schaffer (1994) Epizody wspólnego zaangażowania jako kontekst rozwoju poznawczego W; A.Brzezińska, G.Lutomski (red.) Dziecko w świecie ludzi i przedmiotów, Poznań: Z-sk i s-ka

Tuohy D. (2002) Dusza szkoły. O tym co sprzyja zmianie i rozwojowi. Warszawa: PWN