26 lutego 2015 r. o godz. 18.00 zapraszamy do Galerii Autorskiej Jana Kaji i Jacka Solińskiego na wykład Jacka Woźnego pt. „Sacrum w czasie i przestrzeni: od poręczności do obecności w dziejach kultury”.

Jacek Woźny prof. dr hab. Jacek Woźny (ur.1962), archeolog, nauczyciel akademicki, autor licznych publikacji z zakresu pradziejów regionu kujawsko-pomorskiego oraz archeologii symboli i wierzeń religijnych. Napisał między innymi książki Symbolika wody w pradziejach Polski (1996), Symbolika przestrzeni miejsc grzebalnych w czasach ciałopalenia zwłok na ziemiach polskich (2000), Czerwona ochra i ziarna zbóż. Symbolika odrodzenia zmarłych w pradziejach Polski (2005) oraz Archeologia kamieni symbolicznych (2014). Pełni funkcję dziekana Wydziału Humanistycznego UKW w Bydgoszczy.

Rola sacrum ulegała w dziejach kultury przemianom. Mircea Eliade sformułował myśl, że dla zrozumienia historyczności zjawisk religijnych ważniejsza od dualizmu sacrum (sakralności, świętości) i profanum (powszedniości, świeckości) jest dialektyka hierofanii, czyli sposobów przejawiania się sacrum w dziejach. W różnych kulturach i kontekstach historycznych istniały rzeczy obdarzone nadprzyrodzonymi właściwościami. Istota hierofanii polegała jednak na tym, że niektóre przedmioty, chwile i miejsca posiadały większą moc sakralną od innych. Hierofanie umożliwiały zatem porządkowanie ludzkiego świata. Georges Dumezil wyznaczył podstawową zasadę interpretacji archaicznych wierzeń i symboli religijnych. Ani bogowie, ani inne istoty mityczne nie są zmyślonymi tworami ludzkiej wyobraźni. Są natomiast symbolicznymi środkami , które pozwalają mówić o człowieku, świecie i jego kosmicznym porządku. Karen Armstrong podzieliła dzieje ludzkości na kilka etapów zmian zachodzących w hierofaniach, mitologiach i religiach. Wyróżniła mitologie łowców, mitologie rolników, mitologie wczesnych cywilizacji miejskich, mitologie epoki osiowej, epokę wiary monoteistycznej oraz epokę nowożytnoeuropejską. Podobne wnioski zaprezentowali antropolodzy kulturowi Michał Buchowski i Wojciech Burszta. Wyróżnili oni typy kultury: magicznej, religijnej i nowożytnoeuropejskiej. Współczesne przemyślenia norweskiego archeologa Bjornara Olsena wprowadzają aspekt użyteczności do rozpatrywania dziejowej roli hierofanii. W kulturze typu magicznego przedmioty hierofaniczne były poręczne, bowiem zaspokajały wszystkie ludzkie potrzeby. W kulturze religijnej poręczność hierofanii dotyczyła sytuacji waloryzowanych światopoglądowo przez oddziaływanie sił nadprzyrodzonych. Tradycja nowożytnoeuropejska doprowadziła do ukształtowania sfery działań racjonalnych, uzasadnianych przez nowożytną naukę. W tym typie kultury hierofanie straciły walor poręczności. Religia swoją teraźniejszą obecnością przypomina o tradycjach i dziedzictwie przeszłości.