Projekt „Podmiotowe i sytuacyjne uwarunkowania elastycznego radzenia sobie ze stresem w próbie polskiej” zespołu kierowanego przez prof. Małgorzatę Basińską z Instytutu Psychologii UKW znalazł się na liście projektów zakwalifikowanych do finansowania w konkursie OPUS 11 Narodowego Centrum Nauki. Będzie on realizowany przez dwa lata, a jego koszt to 402 tys. zł.

Projekt będzie kontynuacją badań, które zespół prof. Basińskiej rozpoczął już rok temu. W odniesieniu do koncepcji elastycznego radzenia sobie ze stresem Japończyka Tsukasy Kato, zostanie przebadanych 880 osób. Ma to pozwolić na zweryfikowanie Teorii Podwójnego Procesu w polskiej rzeczywistości. Wynikiem tych badań będzie zwiększona wiedza dotycząca sposobów radzenia ze stresem u osób w różnej sytuacji życiowej.

Podmiotowe i sytuacyjne uwarunkowania elastycznego radzenia sobie ze stresem w próbie polskiej

Koncepcja elastycznego radzenia sobie ze stresem Tsukasy Kato wprowadziła zmianę w rozumieniu zjawiska stresu i radzenia sobie z nim, która polega na odejściu od analizowania radzenia sobie w kategoriach stylów i strategii, kładąc nacisk na jego skuteczność. Elastyczne radzenie sobie ze stresem zostało zdefiniowane przez Kato jako zdolność do zaprzestania stosowania nieskutecznych strategii radzenia sobie i opracowania, a także wdrażania alternatywnych strategii. Zgodnie z Teorią Podwójnego Procesu (TPP, ang. Dual-Process Theory) elastyczne radzenie sobie obejmuje dwa aspekty: ewaluację radzenie sobie oraz adaptacyjne radzenie sobie. Dotychczas na świecie przeprowadzono nieliczne badania w tym obszarze. O elastyczności radzenia sobie wnioskowano najczęściej pośrednio. Pierwsze polskie badania ujmujące elastyczne radzenie sobie ze stresem z perspektywy TPP przeprowadził nasz zespół w ubiegłym roku. Projekt będzie stanowił kontynuację badań nad uwarunkowaniami elastycznego radzenia sobie ze stresem wśród Polaków.

W nawiązaniu do otrzymanych uprzednio wyników badań wyznaczono następujące cele badawcze: 1) finalizacja prac nad polską adaptacją japońskiej Skali Elastycznego Radzenia Sobie ze Stresem (SERSS, ang. Coping Flexibility Scale) Kato; 2) ocena roli właściwości temperamentalnych, poziomu samooceny w przewidywaniu elastycznego radzenia sobie ze stresem wśród zdrowych osób dorosłych; 3) ocena roli właściwości temperamentalnych i osobowościowych w dwóch grupach zawodowych obciążonych specyficznymi stresorami w pracy: pielęgniarek i strażaków; 4) ocena roli zasobów psychologicznych (prężności i duchowego dobrostanu) w przewidywaniu elastycznego radzenia sobie ze stresem w dwóch grupach osób z przewlekłymi chorobami somatycznymi (choroby układu krążenia i onkologiczne) oraz grupy osób leczonych z powodu uzależnienia od alkoholu; 5) ocena moderującej roli cechy indywidualizmu-kolektywizmu oraz 6) pośredniczącej roli poczucia stresu (jako efektu transakcji między jednostką a właściwościami sytuacji) w relacji między podmiotowymi właściwościami a elastycznym radzeniem sobie wśród wszystkich wymienionych powyżej grup osób badanych.

Projekt będzie realizowany w czterech etapach. Planuje się zbadanie: (1) 200 zdrowych osób dorosłych w wieku od 20 do 70 lat, (2) 200 adolescentów, (3) 240 osób chorych przewlekle na najbardziej rozpowszechnione choroby tzw. "cywilizacyjne": choroby układu krążenia, onkologiczne i uzależnienie od alkoholu – w każdej z podgrup 80 osób, (4) 240 reprezentantów dwóch grup zawodowych: strażaków i pielęgniarek  – po 120 osób w każdej z nich. Zmiennymi kontrolowanymi na wszystkich etapach badań będą wiek, płeć, wykształcenie, miejsce zamieszkania, stan cywilny, poczucie stresu oraz cecha indywidualizmu/kolektywizmu. W badaniach zostaną wykorzystane następujące metody: ankieta osobowa, Skala Elastycznego Radzenia Sobie ze Stresem T. Kato, Kwestionariusz Temperamentu PTS J. Strelaua i B. Zawadzkiego, Skala samooceny SES M. Rosenberga, J. Trzebińskiego i M. Zięby, Skala Pomiaru Prężności SPP-25 N. Ogińskiej-Bulik i Z. Juczyńskiego, , Kwestionariusz Poznawczej Elastyczności CFI, J.P. Dennisa i J.S. Vander Wal, w polskiej adaptacji K. Piórowskiego, M.A. Basińskiej i A. Piórowskiej, Inwentarz Osobowości NEO-FFI Paula Costy i Roberta McCrae do pomiaru cech osobowości wg Wielkiej Piątki, Kwestionariusz Impulsywności IVE w adaptacji A. Jaworowskiej, Wskaźnik Duchowego Dobrostanu Daalemana i Freya, Kwestionariusz do badania kolektywizmu i indywidualizmu równościowego i hierarchicznego KIRH K. Adamskiej, S. Retowskiego i R. Konarskiego.

Wyniki badań przyczynią się do weryfikacji TPP w próbie polskiej oraz wzrostu wiedzy na temat podmiotowych uwarunkowań elastycznego radzenie sobie ze stresem wśród osób znajdujących się w różnych sytuacjach życiowych. Nowatorski charakter badań, ujmujących radzenie sobie z perspektywy zdolności do ewaluacji radzenia sobie oraz jego adaptacyjności odpowiada na potrzeby współczesnego społeczeństwa, zmagającego się z psychologicznymi i zdrowotnymi skutkami rosnącego tempa życia i jego dynamiki. Uzyskane wyniki badań pozwolą w przyszłości opracować bardziej adekwatne modele pomocy psychologicznej oraz programy wspierające rozwój elastyczności radzenia sobie w różnych grupach wiekowych, zawodowych i klinicznych.